Stilte in de straten: nog veel winkels volgen
Naar verwachting blijven er 70.000 van de 170.000 winkels over. Het gaat maar door. Wat is dat toch? Winkelketens als V&D en DA onderuit en toch schijnt het beter te gaan met de detailhandel. Er is iets anders aan de hand: halve waarheden over kopende consumenten en de macht van roofridders.
Door Bert de JongAan het eind van het jaar 2015 lijkt alle venijn naar buiten te komen. Nog net voor de zo vredige kerstdagen bezwijkt het winkelconcern Macintosh (moederbedrijf van de schoenenwinkels Dolcis, Scapino, Invito en Manfield), gevolgd door warenhuisconcern V&D (met in Leeuwarden de enige Friese vestiging) en in diens kielzog de restaurantketen LaPlace. En daaroverheen ook nog eens drogisterijketen DA.
Surseance is de inleiding voor het definitieve einde: het faillissement. Bij V&D en bij LaPlace raken tienduizend mensen hun baan kwijt. Ze mochten vergeefs hopen op een doorstart. De zure appelen liggen bij de leveranciers: zij kunnen naar hun centen fluiten. De Amerikaanse kapitaalinvesteerder Sun Capital ziet het fluitend aan. Die heeft zijn zekerheden al veiliggesteld.
Het zijn werknemers die de grootste tol betalen. Op weg naar een doorstart is het voor een overnemende partij een ideaal scenario: zonder verplichtingen naar werknemers, zonder gebonden te zijn aan eerder gemaakte afspraken. Een doorstart lijkt mooi voor behoud van enige werkgelegenheid, maar het zijn investeerders als Sun Capital die hier garen bij spinnen. Sun Capital is even zo vrolijk bereid om uit de failliete boedel delen van V&D voor een zacht prijsje van de curatoren over te nemen.
De ondergang van grote winkelketens als V&D, Invito, Manfield, Halfords, Dixons en Dolcis en DA is een nachtmerrie. Voor de duizenden werknemers, voor de klanten, voor de toeleveranciers die nog wachten op hun geld, voor de arme schoenfabrieken in Portugal en Spanje die voor een paar centen aan het werk zijn geweest en ook voor de belangrijke winkelstraten in grote steden. Het wordt stil in veel binnensteden.
Het zijn de donkerste dagen van het jaar, dagen waarop de somberste scenario’s op tafel komen en duidelijk wordt dat investeerders en banken er voor het nieuwe jaar geen licht meer in zien. Ze zijn de zoveelste in de rij, want eerder gingen andere winkelketens ten onder, zoals Halfords, Siebel, Schoenenreus en Dixons.
Geen einde aan slachting
Er lijkt ook geen einde te komen aan de slachting in de detailhandel. Want ook de ketens Perry Sport en Aktie Sport zijn in februari 2016 onderuitgegaan. Evenals modeketen La Ligna. Nog meer winkels zullen verdwijnen. Naar verwachting blijven er in Nederland zo'n 70.000 van de nu 170.000 winkels over.
Vooral in het middensegment is het erg. Winkels zonder een duidelijke visie leggen het af. De top blijft, de luxe winkels presteerden zelfs in tijden van economische crisis goed. Er wordt geen Rolex minder verkocht. Aan de onderkant doen winkels als Action het ook goed.
Alle winkelketens zijn hard geraakt door de economische crisis en het is de meeste niet gelukt om in de zeven magere jaren met een goed antwoord te komen. De koek in de detailhandel wordt anders verdeeld en vooral, er is al veel jaren minder koek. Daarbij komt nog eens falend management.
Internet
Ook internetverkoop is een belangrijke concurrent. Dit geldt voor de warenhuizen van V&D, maar ook voor die van bijvoorbeeld Hema en Blokker. Ook deze ketens worstelen met winstgevendheid en vooral met hoe omzet en volume zijn te behouden.
Hoewel online winkelen nog steeds groeit, is de omzet uit verkoop via het internet toch maar zo’n 7 procent van de totale omzet van de detailhandel. Ongeveer tweederde van de online omzet van het midden- en grootbedrijf in de detailhandel komt dan ook nog eens van de pure internetverkopers, als Zalando, Bol.com en Wehkamp.
Geen winter
Het is het weer, volgens V&D. Het wil geen winter worden en dus blijven de warme jassen, de sjaals en de mutsen in de winkels van V & D. Het concern hoopte zo intens op een mooi laatste kwartaal om de goede moed erin te houden. Het bleek ijdele hoop, de consumenten lieten het afweten en tot overmaat waren er ook geen koudeprikkels om mensen te verleiden tot nieuwe warme kleren.
Voor schoenenwinkels geldt dat consumenten al jaren minder schoeisel kopen. Sinds 2012 is er sprake van een daling van maar liefst vijf miljoen paar schoenen. Het is dus veel meer dat de consument minder uitgeeft aan nieuwe of de oude laat oplappen.
Maar dit gaat weer niet op voor de 266 drogisterijwinkels van DA. Deze keten heeft het al langer moeilijk, maar dan als gevolg van de concurrentie van Kruidvat, Action, en Op=Op. Bij het DA-bedrijf in Zwolle werken ruim tweehonderd mensen. De gevolgen zijn echter het grootst bij de zelfstandige franchisewinkels.
Opgetogen cijferaars
En toch toveren opgetogen cijferaars van het Centraal Bureau voor de Statistiek al een hele tijd een mooi beeld tevoorschijn over wat consumenten doen. Ze spreken over de sterkste omzetstijging sinds het uitbreken van de economische crisis, over een groter consumentenvertrouwen en over oplevingen.
Maar het is steeds weer een halve waarheid. Er zijn namelijk grote verschillen in de detailhandel. Als het over voedsel gaat, ja dan is er al jaren sprake van hogere cijfers, zowel in omzet in geld als in volume. Deze ligt inmiddels ruim 10 procent boven het niveau van 2008.
Vooral supermarkten groeien en profiteren, maar de speciaalzaken blijven weer fors achter. Een voorbeeld: in het derde kwartaal van 2015 noteren supermarkten een plus van bijna 16 procent en zien de speciaalzaken de omzet 13 procent dalen.
Verstikkende deken
De grootste pijn zit nog steeds in non-food. Sedert de economische crisis in 2008 een verstikkende deken legde over consumentenbestedingen, merkt de detailhandel de effecten. Woonwinkels, de doe-het-zelfbranche en de elektronicawinkels zitten nu nog steeds een kwart onder het omzet- en volumeniveau van toen. Kleding- en schoenenwinkels liggen nog steeds 15 procent achter.
Wat bij mode en schoenen opvalt is dat vooral de omzet in geld achterblijft. Met andere woorden: de consumenten kopen meer producten voor minder geld. Deze prijsdruk is al langer merkbaar, maar in 2015 in tien jaar tijd niet zo heftig.
Toch zien de rekenmeesters van het CBS lichtpuntjes in 2015. De drogisterijen en parfumeriezaken en de woonwinkels doen het aanzienlijk beter, zowel in omzet als volume : een plus van 6 procent.
Speelbal
Ligt het allemaal aan de consument die zuiniger is? Welnee. De meeste winkelketens in Nederland zijn al decennia speelbal van investeerders. De winkelketens in problemen zijn in het verleden allemaal prooi geworden van investeringsmaatschappijen.
Als sprinkhanen duiken ze op illustere namen om daarna vooral het goede te genieten en snel weer weg te zijn. Zo zijn de ketens uitgemergeld. Om zoveel mogelijk geld naar de investeerders te laten vloeien en voorts in een poging om de winstgevendheid op te voeren om het aantrekkelijk te laten zijn voor andere investeerders.
Sinds de economische crisis gaat dit laatste wat minder gemakkelijk. Ontmanteling heeft ook geen redding kunnen brengen voor Macintosh, al gaf verkoop van woonwinkel Kwantum nog enige lucht.
Expansiedrang
Hetzelfde scenario geldt voor het winkelbedrijf V&D dat in 1887 door Willem Vroom en Anton Dreesmann is opgericht. Aan het gerenommeerde warenhuis werden in de jaren zeventig van de twintigste eeuw een bonte keur aan bedrijven (kledingwinkels Kreymborg, juwelier Siebel, Kijkshop en supermarkten Edah en Konmar) vastgeknoopt, maar deze megalomane expansiedrang was ook het begin van de problemen.
Na de beursgang in 1986 volgde in 1999 een fusie met de Koninklijke Bijenkorf, waartoe ook de Hema-warenhuizen hoorden. Op dat moment is een groot deel van het Nederlandse winkelketens al prooi van de roofridders van het kapitaal.
De roemruchte Amerikaanse investeringsmaatschappij KKR haalt in 2004 Vendex-KBB van de beurs en start daarna met de ontmanteling: de verkoop van de kroonjuwelen en het te gelde maken van het waardevolle bezit aan onroerend goed. Het vermogen van Vroom & Dreesmann vloeide in de economische bloeijaren nog snel naar de overkant van de oceaan.
Met schulden volgehangen
De leeggezogen, maar met schulden volgehangen winkelketen Hema is sinds 2007 in handen van de Britse kapitaalinvesteerder Lion Capital. Deze was destijds van plan om binnen vijf jaar Hema weer te verkopen, maar de crisis zette een streep door dat plan. Nu moet Hema moeite doen om zwarte cijfers te schrijven. Er is de zoveelste strategiewijziging. In ijltempo worden nu de warenhuizen geschoond van veel te grote voorraden.
V&D (10.000 werknemers) en restaurantketen LaPlace is sinds 2010 in handen van het Amerikaanse Sun Capital. Deze hoopt bij voortduring op beloofd herstel, maar dit blijft uit. Met een extra kapitaalinjectie is in 2015 de druk van de banken weggenomen. Volgens planning zou V&D vanaf begin 2017 quitte draaien. Nu er tegenvallers zijn, heeft Sun Capital de stekker er alsnog uitgetrokken. De hete winter krijgt de schuld en anderen blijven zitten met uitstaande schulden.
Laatst gewijzigd op 20-02-2016 om 18:35 uur
