Groene tuin is goed voor mens, dier en planeet

De gemeente Leeuwarden stimuleert de inwoners met subsidie een groenere stad te maken. Bij woningen zie je tegenwoordig vooral tegels en stenen. Maar al die stenen zijn slecht voor mens, dier en planeet. Operatie Steenbreek doet er wat aan, ook in Leeuwarden.

Genoeg is genoeg, moeten bewuste burgers en bestuurders een paar jaar geleden gedacht hebben. Nog even en er zijn helemaal geen groene tuinen meer. Iedereen laat maar ‘hoveniers’ komen, die alles kappen wat groen is om complete tuinen te veranderen in een woestenij van tegels en stenen. Hoveniers zijn stratenmakers geworden. Onder het motto ‘onderhoudsvrij’ wordt alles wat leeft verjaagd. 

Operatie Steenbreek wil de mindset van de moderne mens veranderen, die erg versteend is geraakt van al die modieuze woonprogramma’s op tv. Daarin wordt een hedendaagse tuin telkens aangeprezen als een verlengstuk van je kamer. ‘Makkelijk schoon te houden’, kiem- en smetvrij. Maar is dat wat een tuin moet zijn? Is een tuin niet juist een plek die biedt wat het binnenhuis niet heeft? Een ontmoeting met de natuur, hoe klein ook.

Operatie Steenbreek draait nu al enige tijd in onder meer Leeuwarden, Groningen, Den Haag, Diemen, Eindhoven, Gorinchem, Nijmegen, Maastricht, Wageningen, Zaanstad, Tilburg, Utrecht, Amersfoort en Leiden en heeft zich ten doel gesteld burgers duidelijk te maken dat we met elkaar verantwoordelijk zijn voor de gezondheid van mens, dier en planeet. En dat onze eigen kleine tuin een belangrijk startpunt is. 

Leeuwarden is landelijk een van de vijf ‘icoonsteden’, die de uitdaging aangaan om verstening van de stad tegen te gaan. Hier wordt de campagne ondersteund door de Friese Milieu Federatie, Hogeschool Van Hall Larenstein, Wetterskip Fryslân, gemeente Leeuwarden, het Nordwin College en Provincie Fryslân.

Subsidie voor groene tuinen

De gemeente Leeuwarden heeft genoeg van de stenen tuinen. Er is voor de jaren 2018 tot en met 2020 een subsidieregeling voor het ontstenen en vergroenen van tuinen. De subsidies verschillen per situatie en variëren van €50 tot €300.

Aanleiding is het initiatiefvoorstel ‘Groene Stad en dorpen’ van de gemeenteraad waarmee wordt beoogd tot 2020 zo’n 150 tuinen te ontstenen en te vergroenen. De subsidie geldt ook voor het aanbrengen van groene wanden en voor groene daken die niet in aanmerking komen voor andere subsidies.

Onder het motto ‘Samen gaan we groener’ wil de gemeente met de inwoners werken aan een groene en gezonde leefomgeving. Van het totale groen in de gemeente Leeuwarden bestaat ongeveer de helft uit particuliere tuinen. Deze tuinen zijn in een rap tempo aan het verstenen met alle nadelige gevolgen van dien. Met de subsidie verwacht de gemeente deze ontwikkeling een positieve wending te kunnen geven.

Negatieve effecten verstening

Verstening van tuinen is een slechte zaak, die versterkt namelijk het stedelijk hitte-eiland-effect, dat wil zeggen het gemeten temperatuurverschil tussen stad en buitengebied. Vooral in de zomer kan een verhoogde omgevingstemperatuur een negatief effect hebben op de gezondheid van mensen, met name ouderen en zwakkeren.

Verstening vermindert ook de ruimte voor biodiversiteit in de stad. Er ontstaat een afname van het leefgebied van bijvoorbeeld egels, vlinders, (wilde) bijen en andere insecten en heeft ook  een negatief effect op veel vogelsoorten en vleermuizen.

Daarnaast speelt verstening een heel belangrijke rol in de waterhuishouding. Door het aanbrengen van verharding, vermindert de doorlaatbaarheid van de bodem voor water. De versnelde afvoer van regenwater leidt zo tot overbelasting van het riool. Denk daarbij maar eens aan de steeds vaker voorkomende wateroverlast tijdens zomerse hoosbuien.

Luchtkwaliteit

Al die tegels en stenen veroorzaken een verminderd vasthouden van een deel van het winterse neerslagoverschot door planten, waardoor er in tijden van droogte minder water beschikbaar is. Verstening heeft daarnaast een negatief effect op de luchtkwaliteit, met name de concentratie gevaarlijk fijnstof en vergeet ook niet de geluidsoverlast van buren. De stenen kaatsen alle geluid terug, wat met aarde, planten en struiken veel minder het geval is.

En wat we zeker niet mogen vergeten: een groene leefomgeving werkt stressverminderend. Tuinieren of gewoon zitten in het groen heeft een algemeen positief effect op de gezondheid en het welzijn van de mens. 

Maar waarom zijn we dan zo verslingerd geraakt aan al die stenen? Het zal ongetwijfeld te maken hebben met de term ‘onderhoudsvrij’, want die klinkt alsof je er geen omkijken naar hebt. Dat valt echter tegen. De perfectionisten onder ons zullen met gebruikmaking van lawaaiige apparatuur toch altijd in de weer blijven in de strijd tegen brutale onkruidjes, die de euvele moed hebben tussen de tegels door te kruipen, mos-aanslag en binnengewaaide blaadjes. Pas als alles wat leeft is teruggedrongen, gedood of verjaagd, kan de tegelbezitter weer rustig slapen.

Het doel van Operatie Steenbreek is om tuinbezitters te laten inzien, dat het juist prachtig is om de seizoenen te kunnen ervaren in je eigen kleine tuin, een leefplek te bieden aan vogels, bijen, egels en andere dieren. De biodiversiteit kan door eenvoudige vergroening van de talloze stadstuintjes er zo enorm op vooruit gaan. Veertig procent van de stedelijke oppervlakte is in bezit van particulieren, dus tel uit je winst. 

Europaplein

Vanzelfsprekend vraagt dat ook om een andere mindset bij de gemeentes zelf, die er vaak geen been in zien om hele straten te ontdoen van juist wat groter geworden bomen, om ze te vervangen door onbeduidend schaamgroen zonder karakter. Als straatmeubilair, dat zich in niets onderscheidt van lantaarnpalen. De overval op de bomen van het Europaplein zullen de Leeuwarders niet snel vergeten.

Door het inschakelen van ‘tuinambassadeurs’, dat wil zeggen deskundigen, die weten hoe je meer natuur in je tuin krijgt en hoe je je tuin aantrekkelijk maakt voor bijvoorbeeld vogels en vlinders, cursussen ‘tuinreservaten’, waarbij de deelnemers van alles leren over natuurvriendelijk tuinonderhoud, welke planten bepaalde dieren aantrekken en wat de juiste plekken zijn om planten te laten groeien, vergroot de campagne de bewustwording. Verder is er een app, een website en vinden er in het hele land activiteiten plaats.

Dat de campagne hier en daar wel eens wat ambtelijk en deskundologisch aandoet – natuurlijk worden er ook weer labels uitgedeeld, nu aan milieuvriendelijke of juist milieuonvriendelijke tuinen – vergroot het risico dat op zich geïnteresseerde burgers afhaken. Terwijl de basisgedachte toch zo eenvoudig is: tegels en stenen er uit, bomen, struiken en planten er in, dat is waar het feitelijk om draait. Dat wisten negentiende-eeuwers ook al, zonder dat ze een denktank of app achter de hand hadden. Groen is mooi, gezond en ontspannend, meer hoef je er niet aan toe te voegen.

Laatst gewijzigd op 17-04-2018 om 08:01 uur