Fryslân met dwangsom op de knieën om kievitseieren

Hoogste tijd dat het afgelopen is met die altijd lastige Friezen, denken ze in Den Haag. Armanda Stuiver is geëerd als vindster van het eerste Friese kievitsei in 2016, maar nu wordt paal en perk gesteld. Met een dwangsom moet de vogelwachtersbond BFVW buigen. 

De manier waarop in Friesland nog naar kievitseieren wordt gezocht is in strijd met de Flora- en Faunawet. Het besluit om op te treden valt rauw op het dak bij de Bond van Friese Vogelwachten. Met een dwangsom van het ministerie van Economische Zaken wordt de vogelwachtersclub verboden om nog in competitieverband naar kievitseieren te zoeken. Het kan de bond €2500 per dag kosten, tot een maximum van €15.000. 

De BFVW heeft eieren voor zijn geld gekozen. Vanaf maandag 21 maart, de dag dat officieel het voorjaar begint, concentreert de bond zich geheel op de nazorg. Het wedstrijdelement is dan verdwenen. Zo hoopt het bestuur van de bond boetes te voorkomen.

De Bond van Friese Vogelwachten had in samenspraak met de provincie Fryslân een modus gevonden om de Friese traditie van het eerste kievitsei in stand te houden. Armanda Stuiver uit Sint Johannesga kreeg als vindster van het eerste kievitsei van de provincie Fryslân de Sulveren Ljip. 

Maar bovendien riep de bond de leden om per gemeente het eerste kievitsei te vinden. Zo is de BFVW volgens het ministerie echter verantwoordelijk voor de voortzetting van het eierzoeken, omdat de bond het zoeken organiseert. Dit mag niet zo langer, het leidt tot ongewenste verstoring in de weilanden, vindt het ministerie.

Droom komt uit

Jarenlang droomde Armanda Stuiver van het vinden van het eerste kievitsei. Dit keer lukte het, op maandag 14 maart 2016 om twintig minuten over elf, in een perceel maisland aan de Vogelzangweg tussen Rottum en Oudehaske. Wat een geluk voor haar dat de provincie Fryslân de traditie van het eierzoeken in stand heeft gehouden, ook nu er in 2016 in Friesland geen kievitsei mag worden geraapt.

Als eerste vinder van het kievitsei kreeg de 25-jarige Armanda Stuiver commissaris van de koning John Jorritsma op bezoek. Op laarzen toog hij naar het nest om haar te eren en haar onder het genot van koffie en oranjekoek op de 'hikkedaam' de Sulveren Ljip te geven en een tientje, als vindersloon.

Al enige dagen had ze samen met haar vader Jan zitten loeren op het kievitenpaar dat tussen de oude stoppels van het vorig jaar geoogste maïs een nest had gemaakt. Bij beiden zit in het eierzoeken in de genen, van pake. Armanda gaat al bijna twintig jaar de weilanden, met altijd de hoop ooit eens de eerste te kunnen zijn.

Armanda Stuiver is de tweede vrouw in de erelijst van Friese vinders van het eerste kievitsei. In 1981 was het Jikke Cuperus-Hoekstra uit Wirdum die met trots naar het Provinsjehûs toog met het eerste Friese kievitsei. Om eerlijk te zijn, dat had Armanda ook wel gewild. ,,It is wol even bale dat je it net meinimme kinne. Mar ik ha it wol even yn de hân hâlden.'' 

Verdeeldheid

Het eierzoeken in Friesland leidt ook onder de vogelwachters tot verdeeldheid. Het bestuur van de Bond van Friese Vogelwachten is strijdbaar om een traditie in stand te houden, maar onder de leden is er op 4 maart 2016 in toenemende mate aandacht voor de nieuwe realiteit: nazorg. 

Een kleine meerderheid van de vogelwachten steunt het met verve door voorzitter Rendert Algra verdedigde voorstel om de Friese burgemeesters aan te moedigen om voor het eerste kievitsei het weiland in te trekken. Na veel discussie zijn er bij stemming 115 voorstemmers en 96 tegen. De laatste groep aanvaardt het verbod op het eierzoeken en wil focussen op nazorg van weidevogels en zo weinig mogelijk verstoring in de landerijen.

Alternatief

Het alternatief van de BFVW is bedoeld om de traditie van het kievitseierzoeken in een sobere vorm toch in stand te houden. En ja, daar hoort een ceremonie van de commissaris van de koning en van de burgemeesters bij. Commissaris John Jorritsma heeft zelf de geste geïntroduceerd in aanloop op het verbod op het eierzoeken. De commissaris wil zelf de weilanden in voor het eerste kievitsei. Het ei kan dan in het nest blijven liggen, net als in 1993. De Friese burgemeesters volgen zijn voorbeeld overigens niet.

Alle inzet van de Bond van Friese Vogelwachten om het eierzoeken in stand te houden, de ruim drieduizend handtekeningen onder een petitie zijn vergeefs geweest om dat verbod te voorkomen. Een laatste gesprek tussen voorzitter Rendert Algra en gedeputeerde Johannes Kramer is vruchteloos. Een gang naar de rechter is een laatste redmiddel voor de BFVW.

Kramer: drama

Gedeputeerde Kramer spreekt over een ,,drama'', omdat de provincie altijd samen met de BFVW heeft gestreden voor het behoud van de traditie van het eierzoeken. Maar, zo beklemtoont Kramer, omdat het in het belang was van de populatie kieviten. Nu de stand in twintig jaar tijd bijna is gehalveerd is dat moeilijk overeind te houden. De provincie verbiedt het eierrapen, maar niet het eierzoeken. Zo kan de zo geprezen nazorg door de vogelliefhebbers van de BFVW in stand blijven.

De provincie Fryslân neemt 2016 als het Jaar van de Kievit heel serieus. En veel belangengroepen ook. De Bond van Friese Vogelwachten bestookt het provinciebestuur met het pleidooi om het eierrapen toe te staan, omwille van het instandhouden van de vogelbescherming. En juist Vogelbescherming Nederland bepleit op het Provinsjehûs om de traditie te stoppen.

Zorgen

De provincie Fryslân heeft al langer zorgen over het instandblijven van de Friese traditie van het kievitseierzoeken. Het is voor het provinciebestuur een lastig dilemma. Maar commissaris John Jorritsma vindt het belangrijk dat door het eren van het eerste kievitsei er extra aandacht ontstaat voor nestbescherming. Die nestbescherming is van belang voor de stand van de weidevogels. 

De BFVW is de organisator van de eerste ei-ceremonie en bepaalt ook of er sprake is van een vers kievitsei. Zodra dat het geval is, gaat de commissaris van de koning naar het weiland om de vinder te belonen. De vinder krijgt 10 euro vindersloon en de Sulveren Ljip. Anders dan in andere jaren zal de commissaris het gespikkelde kleinood niet meer in ontvangst nemen om het daarna smakelijk te verorberen.

Het is een statement in de al zo lang durende discussie over het kievitseierzoeken. Juist nu uit vogelonderzoek van Sovon sombere cijfers naar voren komen over de kievitenpopulatie, juist nu voorzitter Rendert Algra van de Bond van Friese Vogelwachten een pleidooi houdt voor het voortzetten van het gereguleerd eierrapen in het voorjaar om zo de nazorg voor de weidevogels in leven te kunnen houden.

Geheel in de traditie is er in de maanden voorafgaand aan het eerste kievitsei heel veel ophef. Niet de vogels maken het meeste lawaai, maar de mensen. Ook in 2016 is dit het geval. GrienLinks stookt het vuur op met een petitie om het kievitsei te laten liggen. En daaropvolgend is het de Bond van Friese Vogelwachten die een actie start om de vogelbescherming te steunen. 

In 1993 bleef het eerste ei ook in het nest

De bijzondere stap is niet helemaal nieuw. In 1993 besloot de hoofdredactie van de Leeuwarder Courant tot een resolute stap door de beschikbaar gestelde Sulveren Ljip, de meest begeerde beloning voor het eerste kievitsei, uit te reiken aan de vinders van het eerste kievitsei die deze in het nest lieten liggen. L. Smid en S. Bakker uit Koudum deden al jaren niet anders. ,,Zodra ik het ei gevonden heb, is de sport voorbij. Dan begint de nazorg”, motiveerde Bakker destijds. ,,We plaatsen nestbeschermers en tellen de nesten.”

Voor eierraper T. Bouwhuis uit Blauwhuis waren de druiven zuur. Hij was een half uur later op het Provinsjehûs om aan Wiegel een heus eerste kievitsei van 1993 te presenteren. Maar de 25 guldens uit de broekzak van Wiegel en de plechtige oorkonde konden voor de boer nauwelijks troost zijn. De zo begeerde Sulveren Ljip ging aan zijn neus voorbij.

Een half jaar later was hij nog niet over zijn teleurstelling heen. Vergeefs probeerde hij met een kort geding alsnog een Sulveren Ljip te bemachtigen. In de jaren daarna was er geen Sulveren Ljip meer van de Leeuwarder Courant. De provincie nam deze taak over.  Van een nieuwe trend wilde Wiegel destijds niet weten. ,,Traditie is dat de commissaris het eerst gevonden ei in ontvangst neemt. Die traditie blijft, zolang het Friese volk hier waarde aan hecht.”   

Dat jaar was er een van ophef en veel discussie over het aaisykjen. Tot dan animeerde de LC decennialang de Friese traditie van het kievitseierzoeken, nu maakte de hoofdredactie een statement, tot groot ongenoegen van de fervente eierzoekers. Maar hoofdredacteur Rimmer Mulder vond het rapen ondergeschikt aan het vinden. Toen de gemoederen verhit raakten, wilde de LC niet langer actief partij zijn met het 'ljipaaisykjen'. De krant stopte met het beschikbaar stellen van de Sulveren Ljip. 

Helft minder kieviten

De kievit zal ook in 2016 de gemoederen nog flink bezighouden, zo veel is al zeker. Vogelbescherming Nederland en Sovon hebben 2016 tot het Jaar van de Kievit uitgeroepen. Er volgt dit jaar verder onderzoek naar jonge kieviten en naar het effect van maatregelen om het tij te keren. Vanaf halverwege de jaren negentig neemt het aantal kieviten snel af. Te weinig jonge kieviten overleven de eerste weken. Ze worden slachtoffer van rovers en van de moderne landbouw.

Elk jaar krimpt de broedpopulatie van de kievit in Nederland met meer dan 5 procent. Sinds 1990 is de populatie ongeveer gehalveerd. De kievit gaat daarmee de andere weidevogels zoals de grutto en de scholekster achterna. In Nederland broeden naar schatting tussen de 160.000 en 240.000 paren. In Friesland en Noord-Brabant zitten de meeste kieviten.

Vijanden

Het lijkt dweilen met de kraan open. Het rapen van kievitseieren mag dan in 2016 verboden zijn, voor de jonge weidevogelkuikens loeren heel andere vijanden. ,,Op elke paal zit wel een buizerd'', zegt voorzitter Rendert Algra van de Bond van Friese Vogelwachten. Ook de vos rooft veel uit de weilanden.

De predatie van weidevogelkuikens lag het afgelopen jaar veel hoger dan andere jaren, constateert hij. ,,Er zijn te veel buizerds.'' De poorten worden wagenwijd opengezet voor roofdieren die weidevogelkuikens opeten. ,,Kwetsbare weidevogels krijgen daardoor een enorme opdonder.”

Bij plotseling optredende grote predatie in het broedseizoen wil de BFVW gericht kunnen optreden. ,,Als BFVW moeten we monitoren wat er aan de hand is en wie de predatoren zijn. Dus zichtbaarmaken wie de daders zijn en met andere organisaties zoals de jagersverenigingen predatie beperken. Een voorbeeld is het bejagen van de vos.” 

Jagen op vos mag weer

De provincie Fryslân zit niet stil. Weidevogels krijgen in de periode tot 1 juni 2016 meer bescherming. De provincie Fryslân verleent een ontheffing zodat jagers de vos ’s nachts mogen bestrijden. Dat mag alleen in de zogenaamde weidevogelkansgebieden. Dit zijn speciale gebieden waar agrariërs met oog voor de weidevogels boeren.

De provincie verleent deze ontheffing in het kader van de Flora- en Faunawet. Dit om te voorkomen dat veel weidevogelnesten straks leeg zijn. Gedeputeerde Johannes Kramer: ,,As greidefûgelprovinsje is it wichtich om noed te stean foar de steltrinners yn it greidelân. Dêr heart by om harren yn de briedperioade ekstra beskerming te jaan”.

De agrarische collectieven (verenigde boeren) zijn sinds 2016 verantwoordelijk voor het agrarisch natuurbeheer. Een belangrijk onderdeel hiervan is weidevogelbeheer. Bij weidevogelbeheer hoort ook predatiebeheer. Dit betreft het beheren van de belangrijkste predatoren (vijanden) van weidevogels.

De provincie Fryslân regisseert het vernieuwde Agrarisch Natuurbeheer. Ze ondersteunt de collectieven bij het maken van de plannen voor hun gebieden. Daarnaast verleent de provincie subsidie aan de collectieven.

Nieuw onderzoek

BFVW-voorzitter Algra wil voorts nieuw en ondersteunend onderzoek naar de effecten van het aaisykje (eierzoeken) op het aantal kieviten. Die effecten zijn volgens hem verwaarloosbaar klein. ,,De temperatuur in april is vier graden lager dan in mei. Door de kou hebben jongen van kieviten daardoor een lage overlevingskans.” Eerdere onderzoeken hebben dat aangetoond, aldus Algra. Hij wil dit nog eens bevestigd zien door nieuw onafhankelijk onderzoek.

Laatst gewijzigd op 08-03-2016 om 09:21 uur