Monument van een boom haalt de 80 zelden
Ondanks hun beschermde status verdwijnen er veel monumentale bomen. De ene gemeente stelt zich harder tegen potentiële 'bomenkappers' op dan de andere.
Door Karin de MikMonumentale bomen zijn bomen die ouder zijn dan tachtig jaar. En die voldoende potentieel hebben om nog tientallen jaren mee te gaan. Elke gemeente heeft ze. Nederland telt er in totaal 15.000 geregistreerde. De Bomenstichting heeft er in juni een landelijk register voor opgezet. Monumentale bomen zijn beeldbepalend voor hun omgeving en zijn cultuurhistorisch waardevol. Ook kan de boom van een zeldzame soort of variëteit zijn of bijzondere dieren of platen herbergen. Gekapt worden mogen deze bomen in principe niet.
Toch gebeurt dit wel. In Leeuwarden bijvoorbeeld werden tussen 2012 en 2014 geen vergunningen geweigerd aan mensen die een monumentale boom wilden kappen. Hanna Hiersch van de Bomenstichting kijkt er niet van op. ,,Het is moeilijk deze bomen te redden als het grote geld speelt. In elk geval moet je er hard voor knokken.”
Een gemeente is redelijk autonoom in haar bomenbeleid. Door de landelijke deregulering besloten veel gemeenten kapvergunningen op te heffen. ,,Daardoor is de drempel voor het kappen weggehaald. Een slechte zaak”, vindt de Leeuwarder Bomenridder Gonneke van Hoesen Korndorffer.
Van Hoesen liet zich in 2006 uit protest vastketenen aan een kastanje in de Stienserstraat in Leeuwarden. De boom ging om, maar haar actie werd bekend. Daarna richtte ze de Bomenridders op, die strijden voor het behoud van de groene longen en burgers steunen bij protestacties.
Het bomenbeleid verschilt per gemeente. In Amsterdam bijvoorbeeld moet voor elke boom een kapvergunning worden aangevraagd. In Leeuwarden hoeft dat pas als je meer dan negen bomen wilt kappen. Wie dus drie dennen en twee berken in zijn tuin heeft staan, kan gewoon tot kap overgaan.
Kapvergunning
Wie in Leeuwarden een monumentale boom wil kappen moet daar altijd een kapvergunning voor aanvragen. De boom mag alleen om als sprake is van ,,ernstige bedreiging van de openbare veiligheid, een noodtoestand of andere bijzondere situaties waarbij sprake is van een zwaarwegend algemeen belang.” Dat laatste was bijvoorbeeld het geval bij de kap van bomen aan de Overijsselestraatweg in Leeuwarden in 2012. Die moesten wijken voor de Haak om Leeuwarden.
Wie toestemming krijgt om een monumentale boom te kappen moet wel een compensatiebedrag betalen van €2000 of een boom herplanten. Dat laatste moet binnen een jaar gebeurd zijn. Overigens moeten planters dit zelf melden bij de gemeente. Wordt er geen nieuwe boom geplant, dan moet alsnog de compensatie worden betaald.
Een slechte conditie, overlast en al dan niet potentieel gevaar voor de omgeving worden het meest als reden genoemd om monumentale bomen te vellen. Dit blijkt uit onderzoek van Fryslan1 naar de verstrekte kapvergunningen in Leeuwarden tussen 2012 en 2014. In geen van de zestien gevallen werd een kapvergunning geweigerd. Bomen werden vaak als een gevaar voor de omgeving beschouwd. Soms kon een boom nog wel worden ,,gered”, maar dan bleek een onderhoudsplan daarvoor te duur.
Wat is dan nog de waarde van een monumentale boom?
Volgens vergunningverlener Baukje Nieputh van de gemeente Leeuwarden kan een monumentale status preventief werken voor de aanvraag van een kapvergunning. Bovendien moet er altijd worden gecompenseerd en is herplant verplicht.
Ruimte voor bomen
Momenteel telt Leeuwarden een kleine 300 monumentale bomen, waarvan 190 in gemeentelijk bezit zijn. Aan waardevolle bomen (minimaal veertig jaar oud) zijn dat er een kleine 1100. ,,Er staan nu te veel halfwasbomen,” concludeert Gonneke van Hoesen- Korndorffer van de Leeuwarder Bomenridders. ,,Bomen moeten de ruimte krijgen om te groeien.”
Dat dit niet gebeurt is vrijwel nooit te wijten aan natuurlijke sterfte. ,,Bomen staan bijvoorbeeld in een slechte ondergrond en krijgen te weinig voeding. Ook bouwwerkzaamheden brengen bomen schade toe. Ze moeten wijken voor nieuwe gebouwen of wegen. Of er worden kabels en leidingen door het wortelgestel gelegd.”
Gebleken is dat stadsbomen daardoor amper ouder worden dan dertig jaar. Was er rekening gehouden met bomen dan hadden plannen kunnen worden aangepast. Zoals bij de herinrichtingsplannen van de Leeuwarder Valeriusstraat, geeft Van Hoesen-Korndorffer aan. Daar besloot de raad tot een ander wegprofiel. Tientallen oude bomen werden gekapt. ,,Een kaalslag. Waardeloos”, meent ze. ,,Het was de enige plek aan de rondweg waar nog grote bomen stonden.” De gemeenteraad besloot dat auto’s aan de straatkant moesten staan en niet aan de stoeprand. ,,Maar doe het zonder kap van bomen.”
De Bomenridders worden wel betrokken bij nieuwe plannen. ,,Bij nieuwe projecten gaan ze met ons om tafel. Zoals onlangs over de plataan bij het station. Bij de herinrichting van het stationsgebied blijft die behouden. ,,Er worden schotten om de boom geplaatst zodat de ondergrondse waterloop intact blijft.”
Sterke man
Toch wordt bij de gemeente een ‘sterke man” of vrouw” node gemist, vindt Van Hoesen. ,,Iemand met ballen die echt knokt voor het groen. Die ontwerpers terugfluit en zegt: dit gaan we zo niet doen. De gemeenteraad zou beter moeten opletten en zich niet door fraaie artist impressions moeten laten imponeren. Die bouwprojecten worden groen verkocht, maar kaal opgeleverd. Die plaatjes van de Kenniscampus in Leeuwarden bijvoorbeeld laten een groene omgeving zien met grote bomen. Zie jij ze? Nee, alle bomen die er stonden zijn eerst gekapt. Het duurt minstens 40 jaar voor nieuwe bomen groot zijn. Je kunt veel beter het bestaande groen integreren in nieuwbouwplannen.”
Dat niet elke aanvraag voor kap gehonoreerd wordt bewijst de gemeente Littenseradiel. Het kerkbestuur van Húns wilde vorige maand een rij zeventig jaar oude kastanjes kappen. De bomen lijden aan een kastanjeziekte en benamen bovendien het zicht op het gerestaureerde godshuis. Ook op het kerkhof namen ze veel licht weg. Maar de bomen zijn niet zo ziek dat ze om moeten, meende het college. De kapvergunning werd geweigerd. ,,Er is al zo weinig groen in onze gemeente en de bomen zijn beeldbepalend, daar moeten we zuinig op zijn”, zei burgemeester Johanneke Liemburg.
Laatst gewijzigd op 01-09-2015 om 18:00 uur
