Zomer 2015: daar is de hittegolf

Zaterdag 4 juli: de hittegolf in Nederland is officieel. Een hittegolf: voor velen een zucht van verlichting: eindelijk zomer. Voor anderen zuchten. Het is een gevolg van extra broeikasgassen als CO2.

Zaterdag om 11.17 uur is in De Bilt de 30 graden gehaald. Van een hittegolf is sprake als de maximumtemperatuur vijf opeenvolgende dagen 25 graden of hoger ligt, waarvan drie dagen 30 graden of meer. Tropische temperaturen zijn er al sinds dinsdag.

De laatste hittegolf in Nederland was bijna twee jaar geleden: tussen 21 en 27 juli 2013. In de laatste honderd jaar is het nu de veertigste keer.

Het kan snel gaan. In juni was het koukleumweer en nu is het de maand juli 2015 die onmiddellijk scoort met een hittegolf.

De weermannen en -vrouwen denken dat de temperatuur in de Benelux misschien wel ergens boven 40 graden wordt. Vanzelfsprekend is het op de Waddeneilanden altijd een paar graden lager. Ook in Friesland is het door de invloed van zee en wind altijd wat koeler.

Maar een Fries record, dat zit er niet in. Officieel staat het op 36,3 graden in augustus 1944. De thermometer stijgt door de zon op plaatsen tot rond de 30 graden, aan de Waddenkust enkele graden lager door bewolking.

Smeren

De zonkracht is heftig. Een ieder moet rekening houden met zonkracht 8 (sterk). Het is verstandig om niet te lang in de zon te liggen en regelmatig te smeren. Binnen een kwartier is een blank velletje verbrand.

Extreem droog

En dan is er ook nog de droogte. Dit jaar zit al in de top van de droogste jaren ooit. Er is op plaatsen een neerslagtekort van tussen de 100 en 200 millimeter. Gemiddeld over het hele land is het eind juni ruim 150 millimeter. Dit levert extra brandgevaar in de natuur op. Boeren merken het in afnemende groei van gewassen.

De curve van het neerslagtekort van het KNMI vertoont  opvallende gelijkenis met die van het extreme droogtejaar 1976. Toen liep het neerslagtekort in Friesland op tot boven 300 millimeter in juli en augustus. Weilanden vertoonden diepe scheuren, het grasgewas was verdroogd en de akkerbouwgewassen verpieterden in de tot steen verworden klei.

Vaker hittegolf door klimaatverandering

Klimaatverandering heeft de kans op een hitteperiode sterk vergroot. Dit blijkt uit een studie van een internationale groep klimaatwetenschappers van onder andere het KNMI. In de afgelopen eeuw is de kans op een hittegolf in de meeste gebieden verdubbeld, in sommige steden zelfs verviervoudigd.

De kans op een hittegolf is tegenwoordig eens in de drie jaar, blijkt uit onderzoek. Rond 1900 was die kans ongeveer eens per dertig jaar. Het is een gevolg van broeikasconcentraties.

Berekeningen met een klimaatmodel, uitgevoerd door onderzoekers uit Oxford, tonen aan dat de kans op deze gebeurtenissen sterk is toegenomen. In simulaties van een klimaat waarin broeikasgasconcentraties niet zijn toegenomen is de kans op de huidige temperaturen twee keer zo laag als in berekeningen met de waargenomen CO2-stijging.

Er is een sterke opwaartse trend zichtbaar in metingen van de maximum temperatuur. Volgens Geert Jan van Oldenborgh, klimaatonderzoeker aan het KNMI, is dit maar beperkt toe te schrijven aan de gegroeide verstedelijking. ,,In grote steden speelt het Urban Heat effect wel een rol, maar voor de maximum temperatuur overdag is die rol betrekkelijk klein”, aldus Van Oldenborgh.

Boekwerk met richtlijnen

Bij warm weer wordt ieder jaar een lijvig boekwerk uit de kast gehaald, het Nationaal Hitteplan. Het staat vol met richtlijnen hoe om te gaan met warmte. In het plan staat bijvoorbeeld wat de werkwijze is voor het doorgeven van waarschuwingen en hoe zorgverleners zich moeten voorbereiden op perioden van aanhoudende hitte en welke maatregelen ze moeten treffen.

Het Hitteplan is vanaf dinsdag 30 juni van kracht. De richtlijnen zijn voor zorginstellingen als ziekenhuizen en verzorgingshuizen, maar ook voor thuiszorg en mantelzorgers. Zij moeten opletten dat mensen die kwetsbaar zijn voor extreme warmte, goed verzorgd worden om te voorkomen dat ze bijvoorbeeld uitdrogen.

Zo’n Nationaal Hitteplan wordt in werking gesteld door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het RIVM adviseert in het plan onder meer om voldoende water te drinken, dunne kleding te dragen, lichamelijke inspanning 's middags (op het heetst van de dag) te beperken en in de schaduw te blijven.

Eigenlijk geldt het plan voor iedereen:

Weet wat je moet doen als het warm wordt

Het ongemak van hitte kan beperkt worden door aandacht te schenken aan de volgende punten:

Drink voldoende: Zorg ervoor dat u voldoende drinkt, ook als u geen dorst heeft. U drinkt te weinig als u minder plast dan gebruikelijk of als de urine donker van kleur is. Bedenk dat u ook ongemerkt veel vocht verliest door transpiratie. Matig het gebruik van alcohol.

Tip: Zorg dat u altijd een flesje water bij de hand hebt, zeker als u naar buiten gaat of met de auto op pad gaat.

Houd jezelf koel: Draag dunne kleding. Blijf in de schaduw en beperk lichamelijke inspanning in de middag (tussen 12 en 16 uur).

Tip: Maak gebruik van de koelere ochtend en avond voor uw boodschappen of wandeling. Neem een (voeten)bad of douche. Zoek verkoeling onder een boom of bij water en slaap niet onder een te warme deken.

Houd je woning koel: Opwarming van de woning kan worden beperkt door tijdig gebruik te maken van zonwering, ventilator of, indien aanwezig, airconditioning. Zorg voor continue ventilatie door ventilatieroosters open te houden of ramen op een kier te zetten.

Tip: Zorg voor extra frisse lucht door het openen van ramen en/of deuren op tijdstippen dat het buiten koeler is, zoals ‘s avonds, ‘s nachts en ‘s ochtends.

Zorg voor elkaar: Let bij warm weer extra op mensen in uw omgeving die misschien uw hulp kunnen gebruiken. Dat geldt des te meer tijdens de vakantieperiode, wanneer familieleden en verzorgenden weg kunnen zijn.

Tip: Let extra op elkaar bij warm weer en steek een helpende hand toe.

Laatst gewijzigd op 04-07-2015 om 12:05 uur