Keningsswipedei in Leeuwarden

Niet kaatsen, schaatsen of fierljeppen, maar harddraven was in de negentiende eeuw de meest populaire sport in Friesland. Zaterdag is het is na een eeuw weer Keningsswipedei in Leeuwarden.

Koning Willem-Alexander is hoofdgast op het Leeuwarder Wilhelminaplein. De koning reikt de winnaar de Gouden Swipe uit. Hij doet dat in de stad waar 250 jaar geleden Maria Louise overleed, de stammoeder van zijn koningshuis.

Het wordt een dag vol nostalgie. Willem-Alexander volgt een rijke traditie. Zijn voorvaderen Willem I, Willem II en Willem III reikten ook de Gouden Swipe uit. De dag werd daarom uitgeroepen tot Keningsswipedei. 

Silke Boersma wint

Het is Silke Boersma uit Leeuwarden die in 2015 de Gouden Swipe uit handen van koning Willem Alexander krijgt. Zij is de winnaar van de strijd tussen twaalf ongezadelde paarden en hun ruiters.

Keningsswipedei was op Waterloodag, 18 juni, vernoemd naar de Slag bij Waterloo, destijds een nationale feestdag. Duizenden mensen kwamen er op af. De vlaggen hingen uit, de klokken van de Oldehove beierden en de draverij werd afgesloten met muziek en vuurwerk in de Prinsentuin.

Historisch Centrum Leeuwarden dook in de archieven. Tussen 1800 en 1850 waren er in Friesland wel 2847 harddraverijen. Het was het belangrijkste feestonderdeel in stad en dorp en vast hoogtepunt van kermis of jaarmarkt.

Harddraverijen verlangden een recht, hard en droog stuk weg van 300 meter lengte. Tegenwoordige straatnamen herinneren er nog aan. Zo heeft Joure nog altijd een Harddraversweg. Meestal was de plaatselijke kastelein de organisator.

Draverijen waren overal, maar die in de hoofdstad Leeuwarden was de belangrijkste. Op Keningsswipedei, vanaf 1873 zo genoemd, streden de ruiters ,,met paard en chais’’ om de met goud belegde gouden zweep die door de koning zelf werd uitgereikt.

Alleen Friezen

Alleen Friezen mochten meedoen. Ieder paard dat eerder de koningszweep had gewonnen was uitgesloten van deelname. De majesteit keek toe vanaf het balkon van het Heeren Logement aan het Zaailand.

De tweede prijs was een gouden oorijzer. Ook niet te versmaden. Want: ,,Al verdwijnt het bekende Friesche hoofddeksel al meer en meer bij de vrouwen in onze steden, het als tweede prijs uitgeloofde oorijzer blonk zóó prachtig, vertoonde zich zóó zwaar, dat het voor tal van Friesche schoonen van het platteland toch nog altoos een hoogst verleidelijk voorwerp bleef.’’

Tot 1865 waren de draverijen op het Zaailand. Met de aanleg van de Harlingerstraatweg, bovenop de oude Marssumerdijk, verhuisden de wedstrijden westwaarts. De laatste keer dat koning Willem III hier de Gouden Swipe uitreikte was in 1892.

De harddraverijen legden het rond de eeuwwisseling af tegen de wedrennen naar Engels model, op de lange baan. Net als in het schaatsen, won de lange baan in populariteit.

Drafbanen

Her en der werden drafbanen aangelegd. Leeuwarden kreeg een drafbaan aan de Harlingertrekweg. Die werd op 9 juni 1905 ingewijd en vernoemd naar de toenmalige koningin; de Wilhelminabaan.

Het was snel gedaan met de mensenmassa’s op swipedei. In 1935 schreven de kranten al bewonderend over vroeger, toen de belangstelling voor Keningsswipedeien ,,vaak verbijsterend groot was’’.

Er was dat jaar nog wel een harddraverij, georganiseerd door de N.V.  De Friesche Sportclub. Maar: ,,Er is in de organisatie der laatste jaren nog al eenige wijziging gekomen, doordat de z.g. korte baandraverijen voor een groot deel hebben moeten plaats maken voor die over den langen afstand’’.

De Gouden Swipe werd een historisch fenomeen. Steven de Jong bracht in 1996 een film uit, gebaseerd op de streekroman De Gouden Swipe van Abe Brouwer. Rense Westra speelde de hoofdrol.

Laatst gewijzigd op 19-06-2015 om 07:31 uur