De informateur is zo oud nog niet
Jouster Geart Benedictus (62) is de informateur die een nieuw Fries college van gedeputeerde staten mag boetseren. Je zou bijna vergeten dat deze erebaan nog maar pas bestaat.
Door De RedactieGeart Benedictus is als informateur de vierde in de lijn van de Friese provinciale geschiedenis. Tot 2003 dopten de fractievoorzitters van de Staten hun boontjes zelf.
De man of vrouw van de grootste partij sloeg na de verkiezingen aan het onderhandelen en kwam tot het best denkbare, zo breed mogelijk gedragen college dat het de komende vier jaren ongeschonden moest volhouden.
Op Haags niveau bestond de informateur al, maar bij provinciale staten kwam hij pas na de eeuwwisseling in zwang.
Burgemeester Jacob Reitsma van Wymbritseradiel was in Friesland in maart 2003 de eerste. Hij werd aangezocht door Jan Ploeg, fractievoorzitter van het CDA.
Reitsma had de gang er aanvankelijk behoorlijk in. Op 20 maart werd hij aangesteld en acht dagen later kwam hij al met zijn voorkeursvariant; een college van CDA, PvdA, VVD en FNP. De laatste partij viel er later alsnog buiten. Struikelblok was de magneetzweefbaan. Op 6 mei 2003 werden de vijf nieuwe gedeputeerden geïnstalleerd.
De entree van de informateur dat jaar had alles te maken met het dualistische bestuursmodel dat een week voor de verkiezingen bij wet was vastgelegd. Gedeputeerde en Provinciale Staten kwamen verder van elkaar af te staan.
Dirk Hylkema uit Sint Nicolaasga was in 2007 Reitsma’s opvolger. Dat heeft hij geweten. Friesland werd dat voorjaar met afstand de allerlaatste provincie die een college van gedeputeerde staten kon presenteren.
Na de verkiezingen van 7 maart moest Hylkema begin april melden dat het niet opschoot. Hij had nog een maand nodig. Dat de PvdA en het CDA in het college moesten komen was helder – maar welke derde partij moest er bij?
Utrecht presenteerde op 2 april als één na laatste van Nederland een nieuw college, Friesland wachtte en wachtte. Half april lag er weliswaar een grove collegekoers – Koers Vast – maar Hylkema moest opnieuw geduld vragen, naar hij verwachtte tot half mei. De Christen Unie rolde als derde partij uit de hoge hoed. Het was inmiddels 8 mei, ruim twee maanden na de provinciale verkiezingen, eer het nieuwe college aantrad.
In 2011 werd Margreeth de Boer als informateur aangesteld door de PvdA. Zij had de wind er beter onder, al gingen ook dit keer de onderhandelingen niet zonder slag of stoot. Op 10 maart startte De Boer en op 20 april, net geen zes weken later, werd het nieuwe college van PvdA, CDA en FNP geïnstalleerd. De Frysk Nasjonalen deden voor het eerst mee, de VVD viel er buiten.
Zelfs in 2011 was het nog niet overal in Nederland gemeengoed dat er voor de vorming van een nieuw provinciaal college een informateur werd benoemd. De functie was wel in opkomst. Dat jaar deden alleen Groningen, Drenthe, Noord-Holland en Limburg het nog zonder, zo turfde Dagblad Trouw destijds.
Bekende namen werden opgetrommeld. In Flevoland trok Ed Nijpels de kar – afgezwaaid als commissaris in Friesland – en in Noord-Brabant Hans Wiegel, ook een voormalig Fries commissaris. Ze vond het een erebaan, zei Margreeth de Boer. ,,En terecht onbetaald.’’
Bestuurskundige Marcel Boogers van de Universiteit van Tilburg had wel een verklaring voor de opkomst van de informateur, zei hij in datzelfde Trouw-artikel. Het politieke landschap is versnipperd, de grote partijen worden kleiner, de kleine partijen worden groter. Daardoor zijn meer combinaties mogelijk en dat maakt de formatie ingewikkelder.
Die woorden gaan nog steeds op. In Fryslân zijn door minstens vier partijen nodig om het college aan een meerderheid in Provinciale Staten te helpen. Het is afwachten of Benedictus bestaande records verbreken kan.
