Wâldman schildert achterkant van mienskip

De multimediale expositie van Tjibbe Hooghiemstra in Museum Belvédère 'prikt aan alle kanten'. Er hangen geen mooie landschappen van De Wâlden, eerder is er sprake van een onwerkelijke sfeer. 

Het was niet met voorbedachten rade dat kunstenaar Tjibbe Hooghiemstra (Tytsjerk 1957) de achterkant van de mienskip wilde laten zien. Het liep gewoon zo. Geboren en getogen in de Wâlden wilde hij iets doen met zijn geboortegrond. ,,Ambivalent’’, zo omschrijft hij die relatie. ,,Ik wil er iedere keer weer naar toe, maar wil er niet zijn.’’ In zijn multi-mediale tentoonstelling Wâldman, die vanaf 5 oktober in Museum Belvédère is te zien, hangen geen lieflijke landschappen. Integendeel.

Landschappen schilderde Hooghiemstra al eerder. Dichtbij, op De Veenhoop, verder weg bijvoorbeeld in Ierland. Met terugwerkende kracht ziet hij een logische lijn die leidt naar zijn nieuwste multimediale project Wâldman. Zonder kapje verwijst de titel naar het paradijsje dat Frederik van Eeden in 1898 stichtte in Bussum, in navolging van de Amerikaanse schrijver Henry David Thoreau (1817-1862). In een eerste druk van zijn beroemde boek Walden, or, Life in the Woods, gekocht bij een antiquaar, trof Hooghiemstra een bouwtekening van het hutje aan dat de schrijver voor zichzelf gebouwd had. ,,Ik heb het boek gelezen maar het is behoorlijk gedateerd. De tekening van de hut, vond ik heel bijzonder. Het huisje duikt nu hier en daar als wâldhok op in mijn schilderijen.’’

De sfeer die dit werk uitstraalt is volgens Hooghiemstra unheimisch. ,,Er zit iets ongemakkelijks in, iets dat schuurt, iets mysterieus misschien. Alsof er iets heeft plaatsgevonden. Ik breng heel bewust extra lagen aan. De schilderijen en tekeningen ogen heel filmisch. Alsof je er naar toe getrokken wordt, maar er op hetzelfde moment niet wilt zijn.’’

Het landschap van zijn jeugd heeft in de ogen van Hooghiemstra zijn onschuld al lang verloren. Dat gegeven heeft de kunstenaar onder andere verwerkt in grote doeken waarop onder andere een leeuw en een aap zijn afgebeeld, rechtstreeks verwijzend naar het kledingmerk Lonsdale, dat jongeren die zich verwant voelen met het rechts-extremistische ideeën-goed gebruiken als uithangbord.

Schrijver Douwe Kootstra is aangezocht om het gegeven te verwerken in een fabel. ,,Als je dat verhaal leest, één tel nadenkt, dan weet je van de hoed en de rand’’, zegt Hooghiemstra. Ook de schrijver Tsead Bruinja verleent zijn medewerking. ,,De taal moest een prominente plek hebben omdat taal iemands identiteit bepaalt. In de begeleidende uitgave is er daarom naast gedrukte ook hoorbare tekst.

Ander soort spanning

Het idee om iets te doen met het gebied met de rijke historie en het kenmerkende landschap, broeide al veel langer. Hooghiemstra ziet met terugwerkende kracht dat de beklemmende sfeer al te bespeuren was in een nachtlandschap van 2005. ,,Die werken dragen een ander soort spanning in zich maar blijkbaar was ik er ook toen al, onbewust, mee bezig.’’

Hij heeft een haat-liefde verhouding met De Wâlden, met het landschap van uitgestrekte percelen en boomwallen. In zijn schilderijen duiken, naast associatieve elementen, ook portretten op. Dat is voor het eerst. Het verrast de kunstenaar zelf. ,,Nu zijn ze er ineens omdat de mores van mijn geboortestreek er deel van uitmaakt. Een mentaliteit waar ik me altijd aan gestoord heb. Over bepaalde, soms ernstige, zaken wordt niet gesproken. Men draait zich gewoon om en doet of het er niet is. Daar heb ik een pesthekel aan.’’

In woorden vangen

Schrijver Nyk de Vries kreeg de lastige taak toebedeeld die mentaliteit in woorden te vangen. ,,Als mensen jouw proza-gedicht gelezen hebben, zouden ze zich moeten schamen’’, voegde Hooghiemstra er nog als extra opdracht aan toe. Het is  trouwens niet een mentaliteit die alleen in de Wâlden te vinden is. Volgens Hooghiemstra is die houding universeel. ,,Het is dierlijk gedrag, het beschermen van de kudde. Ik heb daarover ook gesprekken gevoerd met een politieagent uit dit gebied en op die manier veel achtergrondinformatie uit de eerste hand gekregen. Het thema de mores van de Wâlden is er langzaam ingeslopen. Ik had er geen grip op, het is de keerzijde van de mienskip.’’

Het is de drijfveer achter deze tentoonstelling, ik moet ook deze kant laten zien. Het is de reden die er onder ligt, de urgentie voor mij om dit te maken. Ik wil niemand die reden door de strot duwen, ik hoop alleen dat het goede schilderijen oplevert. Die schilderijen moeten kloppen net als de kwaliteit van de teksten. Ik hoop dat deze expositie prikt aan alle kanten.’’

Bij de tentoonstelling, die na Museum Belvédère doorreist naar Keulen, Belfast, Dublin en Tokyo, verschijnt het meertalige boek ‘Wâldman’. Na de opening op 5 oktober is de tentoonstelling te zien van 6 oktober 2018 tot en met 27 januari 2019. 

Laatst gewijzigd op 02-10-2018 om 14:33 uur