Superstatus voor aardewerk van Makkum en Delft

Makkum heeft aardewerk. Wie het namaakt, is de klos. En echt Delfts blauw mag niet meer uit China komen. De Europese waakhond let op de kleine regio.

Een klein feestje te vieren bij Koninklijke Tichelaar in Makkum. Het Makkumer aardewerk heeft sinds 6 oktober een Europese bescherming als cultureel erfgoed. Net als Delfts Blauw en Leerdams glaskristal. Ook de therapeutische Haapsalu-modder uit Estland geniet erkenning van de Europese Unie, net als de koekoeksklokken uit het Zwarte Woud.

,,Een belangrijke stap'', vindt directeur Hans Marcuse van Tichelaar Makkum. ,,Door actie te nemen kun je laten zien dat het je wat waard is om bescherming te geven aan cultureel erfgoed.'' Het voornaamste doel is het tegengaan van namaak. Marcuse snapt het, ,,maar van plagiaat hebben wij nooit zoveel last gehad''. 

Het is het Europees Parlement echter menens als het gaat om de bescherming van regionale merken. Het voornaamste doel is het tegengaan van namaak. Want er wordt heel wat af gekopieerd in de wereld, vooral in Azië. Er zijn voortaan wapenen als er een verband is tussen de geografische oorsprong en het product en/of de bekendheid ervan.

Ham en kaas

Voor eetbare landbouwproducten bestaat er al zo’n predicaat. We kennen onder andere de beschermde Parmaham, de Goudse kaas, de Friese nagelkaas, de Opperdoezer Ronde en de Griekse feta.

Voor andere producten is zoiets er nog niet. Het Europese Parlement deed twee jaar onderzoek. Een commissie schreef een rapport van 328 pagina's vol aanbevelingen. De bedrijven hoeven zich niet eens aan te melden. Een plaats op de lijst kan een verrassing zijn. Op 6 oktober is de definitieve stemming in de grote vergaderzaal van Straatsburg.

De lijst met te beschermen niet-landbouwproducten is lang. Er staan 127 maaksels op. Daarvan komen er 3 uit Nederland; Delfts Blauw, Leerdams glaskristal en Makkumer aardewerk.

Harris-tweed

Het is een bonte lijst. Alle producten hebben een relatie tot het gebied waar ze worden gemaakt. Uit Estland komt de therapeutische Haapsalu-modder, uit Frankrijk de Marseille-zeep, uit België de Antwerpse diamant, uit Groot-Brittannië de Harris-tweed, uit Zwitserland het Zwitsers horloge en uit Italië de Cremona-viool.

Ook de Laguiole-messen worden beschermd, het Boheems glas, de Schotse tartan, het Carrara-marmer en het Aubusson-wandtapijt.

Belangrijkste doel is het behoud van het culturele erfgoed en de knowhow in de regio, zei rapporteur Virginie Rozière laatstelijk bij de presentatie. Het systeem kan helpen bij de bestrijding van namaak en frauduleus gebruik.

Bescherming

Vijftien lidstaten van de Europese Unie kennen een eigen landelijke merkbescherming. In Nederland heeft het Makkumer aardewerk er geen, in tegenstelling tot het Delfts Blauw en Royal Leerdam. ,,We zijn er jaren geleden mee bezig geweest, maar het zit juridisch ingewikkeld. Het is tot nog toe moeilijk te claimen'', geeft woordvoerder Jessica van Erkel van De Porceleyne Fles toe.

Eigenlijk ligt bij De Porceleyne Fles van oudsher het primaat van Delfts Blauw. Aardewerk met Royal Delft en het merkteken, dan weet een koper dat het van Delftse origine is. Maar in de Amsterdamse souvenirwinkels vinden de toeristen vooral Delfts Blauw van oosterse makelij. ,,We zijn dan ook blij met de Europese bescherming.'' Het is dubbel feest voor De Porceleyne Fles, want ook het Leerdams glaskristal hoort tot het kleinste beursgenoteerde bedrijf van Nederland.

Namaakkant

Tijdens het onderzoek stuitte de Europese Commissie op heel veel valse producten. Vanuit Azië werden letterlijk scheepsladingen vol verscheept. De controleurs onderschepten namaak-Gablonz-kristal (Tsjechië), namaak-Binche-kant (België), namaak-Quimper-aardewerk (Frankrijk), namaak-Manises-keramiek (Spanje), namaak-Carrara-marmer (Italië) en veel, heel veel namaakhorloges van zogenaamd Zwitserse makelij. Allemaal vervaardigd in meest Chinese ateliers.

Ook binnen Europa is een levendige nepmarkt, blijkt uit het onderzoeksrapport. In Duitsland werden ‘Oostenrijkse’ Montafoner-tafels gemaakt. In Roemenië ‘Italiaans’ Mureno-glas. En de Italianen verkochten op hun beurt ‘Frans’ kalksteen uit de Bourgogne - maar de steen was gewoon opgediept in eigen land.

Toeristentegeltjes

Over namaak-Tichelaars reppen de rapporteurs met geen woord. Toch zijn ze er wel. Er is een levendige handel in 'Makkumer' toeristentegeltjes waarop oud uitziende motieven zijn aangebracht.

De echte kenners halen ze er direct uit. Het glazuur ervan is volmaakt glad, het formaat en de dikte zijn uniform (13 bij 13 centimeter) en op de figuurtjes is geen vuiltje te bekennen. Heel anders dan de originelen uit de zeventiende eeuw.

De namaak-Makkumers mogen straks nog gewoon worden verkocht. Maar nooit meer met een verwijzing naar Tichelaar of naar Makkum. Daar staat een forse boete op.

Omzet missen

Het gaat Europa vooral om de inkomsten die de traditionele makers nu mislopen. De bedragen blijven giswerk. De opstellers doen een poging.

In de top vier van gederfde inkomsten staat niet het Makkumer aardewerk, maar wel het Delfts Blauw. Royal Delft zegt 50 procent aan omzet mis te lopen door alle namaak-blauw, op een totaalomzet (in 2010) van €3,6 miljoen per jaar.

De Zwitserse horlogemakers hebben het ook zwaar. Zij schatten jaarlijks €528 miljoen omzet te derven door de namaak-Chinezen. Wereldwijd komen er jaarlijks meer dan 42 miljoen nephorloges op de markt. Ter vergelijking: de Zwitsers exporteren er zelf maar 29,8 miljoen. Per jaar.

De Antwerpse diamantsector is voor het gemak niet eens meegenomen in het overzicht. De bedragen duizelen bij voorbaat. De sector heeft een geschatte jaaromzet van €30 miljard (!). Tel uit je winst, als namaak-diamantair.

Caspar Robles

Hoe oud Tichelaar is weet niemand precies. Op een kaart van Caspar Robles uit 1572 staat op de plek aan de Makkumer Kalkovens al een 'briccaria' ingetekend - een steenfabriek. In 1640 werd Tichelaar een familiebedrijf. Bekend van de vazen en borden, legt het zich de laatste jaren vooral toe op modern keramiek en projecten.

De erkenning van Makkumer Aardewerk komt voor Tichelaar dan ook op een bijzonder moment. Net vorig jaar heeft het eeuwenoude bedrijf zich nagenoeg teruggetrokken van de consumentenmarkt. Het op grote schaal maken van tegels, borden en vazen doet men niet meer. ,,Nu is nog zo'n 5 procent bijzonder aardewerk voor particulieren'', zegt de directeur.

,,Maar de betekenis is er niet minder om'', vervolgt Marcuse. ,,Het gaat om de kern, het maken van Makkumer Aardewerk. Dat is alleen echt als ons merkteken erop staat. Het gaat ook om het respect voor kwaliteitszaken waar een regio identiteit aan ontleent. ''

Laatst gewijzigd op 01-10-2015 om 14:47 uur