Ingrepen bij Culturele Hoofdstad; vertrek artistiek leider

Het zal ‘klinke en daverje, fier yn it rûn’. Maar om Culturele Hoofdstad Leeuwarden-Fryslân 2018 tot een succes te maken, hebben provincie en gemeente Leeuwarden ingegrepen. Nu vertrekt ook artistiek leider Lieven Bertels.

Het rommelt al langer bij het project Culturele Hoofdstad Leeuwarden-Fryslân 2018. Eerst is er organisatorisch orde op zaken gesteld, nu zijn de poppetjes aan de beurt. Artistiek leider en directeur Lieven Bertels stopt. Hij vertrekt voor een nieuwe klus in de Verenigde Staten. De opvolging is binnen een week geregeld: Tjeerd van Bekkum, sinds 2012 burgemeester van Smallingerland.

,,Het is het minst slechte moment om te vertrekken'', vindt Bertels. ,,Het programma is klaar. Het heeft de ziel en de spirit van het bidbook.'' Bertels zegt dat hij de kans om in Amerika een langdurend project te leiden, niet kon laten schieten. ,,Zo'n kans krijg je eens in de twintig jaar.''

Voor de raad van toezicht van Culturele Hoofdstad LF2018 is het plotselinge vertrek als een donderslag bij heldere hemel binnengekomen. Voorzitter Wiebe Wieling vindt het van belang ,,dat we in deze fase niet stil komen te staan''. Opnieuw is de sturende hand van de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden zichtbaar. Zij hebben in een week tijd de opvolger losgeweekt. 

Daarom is weloverwogen Tjeerd van Bekkum​ ​benaderd vanwege zijn ruime ervaring als Friese bestuurder en zijn kennis van en betrokkenheid bij LF2018. ,,Hij kent Fryslân goed en beschikt over een goed netwerk binnen en buiten Fryslân. Van Bekkum is in staat verder te bouwen aan het fundament en de uitstraling van LF2018. Hij heeft met enthousiasme deze functie als directeur aangenomen. De voortgang van de voorbereiding van LF2018 is bij hem in goede handen.”

Van Bekkum heeft een duidelijke opdracht meegekregen. Hij moet het draagvlak bij de Friese bevolking vergroten. Gedeputeerde Sietske Poepjes toont zich tevreden met de uikomst van de snelle actie: ​,,​De komende maanden is een cruciale periode in de voorbereiding van het culturele jaar 2018. Het is daarom een goed besluit dat de raad van toezicht in overleg met ons meteen een nieuwe kandidaat directeur heeft gevonden.” 

Hobbels

Er kwamen ,,hobbels op de dyk’’, zegt gedeputeerde Sietske Poepjes eerder over het project Culturele Hoofdstad Leeuwarden-Fryslân 2018. Er was niet genoeg geld voor alle in het bidbook beloofde zaken. Door de Stichting LF-2018 werd aan knoppen gedraaid. Een bezuiniging van €1 miljoen lukte wel, maar meer niet. Het zou ten koste gaan van de artistieke inhoud. Er is daarvoor €53 miljoen beschikbaar.

Voor John Bonnema, het financiële brein van het majeure culturele project Leeuwarden-Fryslân 2018 (LF2018), schijnt er altijd een zonnetje. Hij zei tegen beter weten in vol goede moed te zijn dat het met de miljoenen allemaal goed zou komen.  Toen in het voorjaar van 2017 de vogeltjes floten en het tapijt van Fryslân groen kleurde, bleef hij het zeggen. Meer dan 90 procent van het geld was al binnen, of op zijn minst toegezegd, of zat in ieder geval in de pijplijn.

In werkelijkheid was Bonnema al in het najaar op het matje geroepen door de bestuurders van de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden. Ze hebben de verantwoordelijke Stichting LF2018 toen wakker geschud. Het dagdromen over de majeure artistieke projecten die het jaar 2018 voor ,,heel Fryslân en alle Friezen’’ tot een groot feest moeten maken was abrupt voorbij.

Zijden draad

Het doorgaan van veel prachtige projecten hing aan een zijden draad. Publiekstrekkers als het befaamde Franse straatspektakel Royal de Luxe die met iconische reuzen zo groot als kantoorgebouwen naar Leeuwarden komen, zouden mogelijk moeten sneuvelen. Zelfs voor typisch Friese zaken als Under de Toer, Opera Spanga, Kening fan de Greide en het Oranjewoud Festival zou het moeilijk worden. Serieus in gevaar, staat in een brief aan de statenleden. 

Artistiek leider Lieven Bertels van LF2018 was in Montreal om de contracten te tekenen voor artistieke topproducties op het moment dat er in Leeuwarden bekrachtiging was van zekerheden. Extra geld, maar ook dat provincie Fryslân en gemeente Leeuwarden voor belangrijke onderdelen het management overnemen van zijn Stichting LF2018.  Daarmee was er opluchting en groen licht.

De ervaring van de provincie met grote infrastructurele projecten telt. Het doorlopen van de vergunningprocedures kan nog lastig genoeg worden. Gedeputeerde Poepjes is er vrijwel zeker van dat het allemaal op tijd lukt met de elf €4,5 miljoen kostende fonteinen. Het kan niet zo zijn dat er een stad ontbreekt.

Orde op zaken

,It is in spannend projekt mei in grutte begrutting, we sitte yn de einfase'', zegt Poepjes. Ze bezweert bij herhaling dat er steeds sprake is van goed overleg en in goed overleg genomen besluiten. Het is het gebruikelijke jargon op de momenten dat er duidelijk orde op zaken is gesteld. De alarmbellen hadden eind 2016 geluid. Een controller van buiten heeft daarna alle risico’s in kaart gebracht. De slotsom is dat nog voor de zomer van 2017 provincie en gemeente Leeuwarden opnieuw miljoenen euro’s op tafel leggen. Daarmee is de financiering van LF2018 rond.

Ingrijpender is dat de Stichting LF2018 niet langer de regie heeft voor de grote projecten in het feestjaar van Culturele Hoofdstad. De provincie Fryslân heeft 11Fountains naar zich toegetrokken en Leeuwarden wil ‘Giant Steps’ tot een grote, internationale publiekstrekker maken. De tocht van de reuzen door de straten van Leeuwarden vraagt intensieve inzet van de gemeente, zo verdedigt de gemeente de stap. Bovendien trekt de provincie de teugels aan bij de marketing. Met een extra injectie van €875.000 voor marketinginspanningen wil het provinciaal bestuur meer resultaat zien ook in de jaren na 2018.

Provincie grootste geldschieter

Het draait onder aan de streep om geld. Het hele project rond Culturele Hoofdstad vraagt €72 miljoen. De grootste sponsor is de provincie Fryslân met een bijdrage van ruim €20 miljoen. De gemeente Leeuwarden draagt €6 miljoen bij aan het spektakel dat in 2018 vier miljoen gasten naar de provincie moet brengen en de Friese economie €79 miljoen aan inkomsten moet opleveren.

De ambities waren in het begin groot om fondsen te werven. Met in het achterhoofd het thema ‘mienskip’ was de verwachting dat de euro’s vlot binnen zouden rollen. Maar er is een al gedonder in de glazen. In aanvang was gerekend op een bijdrage van €2,5 miljoen van de Europese Unie. Het blijkt nu €1 miljoen minder te worden. Minister Jet Bussemaker van OCW had met een groots gebaar verkondigd dat er op €7,5 miljoen gerekend kon worden. Maar daarna kwam de aap uit de mouw: er moet €1,3 miljoen aan btw worden verrekend. Nog een gat in de begroting.

Sponsors

Grote sponsors die minstens een miljoen willen doteren, was de hoop. Op de derde wordt nog steeds gewacht. Of kleine sponsors die met €2018 over de brug willen komen. De ambitie was om er minstens 2018 binnen te halen. Het zijn er slechts 318. In de begroting wordt nog maar gerekend op uiteindelijk 500.

De boterzachte toezeggingen van andere Friese gemeenten is een andere misrekening. Er is nog tijd om de plooien glad te strijken. De provincie gaat er in de rest van 2017 met vol gewicht tegenaan om de gemeenten te porren en extra fondsen los te peuteren. In de begroting wordt gerekend op een bedrag van ruim €9 miljoen uit sponsoring en fondsen. Daarvan is nu nog maar €5 miljoen binnengehaald. 

Bij het in de Leeuwarder Blokhuispoort zetelende projectbureau van LF2018 werken inmiddels 40 mensen aan de uitvoering. Ze moeten hard aan het werk voor de uitvoering en om nog meer geld binnen te halen. De provincie en gemeente Leeuwarden hebben nu gezamenlijk €1,75 miljoen extra toegezegd.  Bovendien is er €2 miljoen geparkeerd om de btw-tegenvaller op te vangen en is er alvast een waarborgfonds van €1 miljoen opgericht om tegenvallers bij ticketverkoop op te vangen. Poepjes ziet het als ,,lêste grutte stap yn de rjochting fan in suksesfol 2018''.

Laatst gewijzigd op 08-06-2017 om 13:10 uur