Hoe verdwijnen van het Friese veen tegen te gaan

Hoe het Friese veen te behouden, dat is de kwestie. Met een veenweidevisie doen provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân een poging. Ondertussen gaat het verlies aan veen door. 

Door Bert de Jong

Boeren en burgers hebben weliswaar droge voeten, maar dit blijkt funest voor het veen.  Het is de keerzijde van de voor de landbouw voordelige verkaveling en diepontwatering.

De zorg om het veen is een belangrijk punt voor Wetterskip Fryslân. Politici worstelen. ,,Wat er te redden is, dat moeten we redden'', poneert Marian Jager van Water Natuurlijk. ,,Hoge veenweidepeilen zijn van groot economisch en maatschappelijk belang'', zegt PvdA-bestuurder Hennie van Asten. ,,Voorrang voor de boeren. Er is een economisch belang. Daar hoort een peil bij waar je op kunt werken'', vindt CDA'er en waterschapsbestuurder Bé de Winter. ,,Djipûntwettering foar de boeren, dêr hoecht de maatstkippij net foar te beteljen. Dy't profyt hat, dy betellet ek'', stelt Sjerp de Jong van Lagere Lasten Burger.

In vergelijking met andere provincies, zijn de peilen nergens zo laag als in Fryslân. In de afgelopen halve eeuw is er met landinrichtings- en ruilverkavelingsprojecten veel gebeurd. Het gemiddelde peil is nu 120 centimeter onder het maaiveld, het begon op veel plaatsen met rond de 180 centimeter. De vraag is of het waterpeil in sommige gebieden weer omhoog kan. ,,Mar dan moat der helderheid komme oer in yntinsje om boeren te kompensearjen'', maakt Trienke Elshof van BBB Waterbelang duidelijk. 

Eeuwenlang was er weinig aan de hand. De veenweidegebieden kenden een hoge waterstand. Het verzadigde en zuurstofloze veen werd als het ware mooi ingepakt en zo beschermd tegen inklinking en oxidatie. Nu dit steeds minder het geval is, is het huidige Friese veenweidegebied gereduceerd tot  66.000 hectare, exclusief de natuurgebieden. Dit is vier keer de grootte van het eiland Schiermonnikoog.

Van 66.000 naar 20.000 hectare

De reductie gaat in hoog tempo door. De veengronden in het oosten van het veenweidegebied zijn in 2050 grotendeels verdwenen en in 2100 zelfs helemaal. Dan is er in Friesland, bij ongewijzigd beleid, nog maar ruim 20.000 hectare veengebied over.

Ooit was het Friese land een groot veenmoeras, ontstaan zo’n tienduizend jaar geleden. Aan het begin van onze jaartelling was de helft van Nederland bedekt met veengronden. Het water kon er vrijelijk mee spelen, uit beken en rivieren en ook vanuit zee. Maar dit was afgelopen, toen de mens ging ingrijpen met dijken, polders en gemalen.

Bij het in cultuur brengen van de veengebieden in de Middeleeuwen kwam de verandering. Delen van het veen lagen tot die tijd nog 1 tot 3 meter boven het toen geldende zeeniveau. Door nieuw landgebruik en ontwatering, begon de bodemdaling. Later kwamen daar de grootschalige verveningen bij. Het werd het begin van een proces zonder einde. De mens vocht met dijken en gemalen tegen het water, het veen zakte echter mee met het waterpeil. 

In jaar 2100 dieper dan 2 meter onder NAP

Door de zeespiegelstijging is een deel van het Friese veen in het verre verleden nog wel overdekt met een kleidek. Dit is voor nu nog de beste bescherming, want bij deze gronden gaat het verlies van het veenpakket nog het minst hard. Hier ligt het maaiveld in het jaar 2050 25 tot 75 centimeter lager, terwijl in de echte veengebieden de daling 100 tot 150 centimeter zal bedragen. In het jaar 2100 ligt het grootste deel van het Friese veenweidegebied dieper dan 2 meter onder NAP. 

De opmars van de moderne en economische landbouw in de vorige eeuw eist zijn tol, al decennia. Het leek zo mooi, met een simpele ingreep als het verlagen van het grondwaterpeil In de jaren zestig en zeventig konden boeren hun land volop effectief en efficiënt benutten. Wat niet werd voorzien was de versnelling van de bodemdaling en alle nadelige effecten die daarbij horen.

CO2 uitstoot net zo groot als van auto's

In de typische veengebieden waar ooit de sloten tot aan het maaiveld vol met water stonden, is nu sprake van een voortgaand veenverlies. Oxidatie, klink en krimp zijn verantwoordelijk voor de daling van het maaiveld. De grootste boosdoener is  oxidatie, waarbij het veen wordt verteerd. Het veen verdwijnt als kooldioxide in de lucht, de CO2-uitstoot hierdoor is net zo groot als die van de auto’s op de Friese wegen

Ieder jaar zakt de bodem in het veenweidegebied verder. Elk jaar is het gemiddeld ongeveer een centimeter, op plaatsen zelfs twee. Het is niet echt merkbaar. Maar in de loop der jaren wel. Goed gefundeerde huizen staan na twee decennia te hoog op een erf. Extra grondaanvoer in de tuin camoufleert het effect. Sommige gemalen moeten verplaatst, omdat het waterpeil te diep is gezakt. Houten funderingen van gebouwen gaan rotten. 

Op grotere schaal laat het natuurgebied De Alde Feanen de veranderingen zien. Het is nu een natte pan op een droge spons. Het nationaal park ligt inmiddels meer dan een meter hoger dan de omliggende, verkavelde en ontwaterde veenweidegebieden. 

De bodemdaling in De Alde Feanen wordt tegengegaan door het waterpeil in dit natuurgebied hoog te houden. Het omliggende veenweidegebied zakt echter verder, het is een onomkeerbaar proces. Ieder jaar ligt het maaiveld weer een of twee centimeter lager.

Boeren zien het dilemma. Het waterpeil in de sloten komt door het zakkende maaiveld steeds hoger te liggen. Er komt een moment dat het voor een goede bedrijfsvoering wenselijk zou zijn om het waterpeil in de sloten verder te verlagen. Waardoor de veenafbraak in versneld tempo verder zou gaan. Het is juist nu dat er in het Lege Midden wordt geëxperimenteerd om het oppervlaktewater hoger te houden om zo verdere bodemdaling tegen te gaan. 

Wetterskip Fryslân onderkent de moeilijkheid, zeker daar waar er steeds grotere peilverschillen komen tussen polders en natuurgebieden. Zelfs in technisch zin loopt het waterschap tegen grenzen aan om de hoger liggende natuurgebieden nat te houden. Het grondwater wil immers naar het laagste punt. Omdat het waterpeil in de Friese boezem niet mee omlaag gaat, moet Wetterskip Fryslân ook de polderdijken verhogen.

Boer Steven van der Zee merkt de gevolgen op zijn bedrijf met 40 hectare in de jaren vijftig aangemaakt veenweideland in Vierhuis aan de boorden van het Tjeukemeer. Het verschil is inmiddels een halve meter tussen de hoog gelegen zandgrond, waar bijna geen veen meer te vinden is,  en de lage grond bij de boerderij waar nog ruim twee meter veen onder de zode zit. 

Maïsteelt is funest

Maïsteelt in het veenweidegebied is funest. Het diep omploegen van de veengrond zorgt voor versnelde afbraak van veen.  Bovendien ontstaat er structuurschade aan de bodem. Reden om in bijvoorbeeld Noord-Holland boeren te verbieden om maïs te telen op veengronden. In Friesland zijn als alternatief al goede resultaten behaald met de strokenfrees, waarbij de maïs in sporen wordt ingezaaid zonder dat het hele land overhoop wordt gehaald.

Hoger zomerpeil?

Een hoger zomerpeil is ook niet het ei van Columbus, concludeert Oene Boonstra. Hij heeft zijn melkveehouderijbedrijf in Goengahuizen, in het Lege Midden. Het weer laat zich niet regisseren en met een aantal forse buien zijn er dan al snel beperkingen voor het weiden van het vee of het bewerken van het land.

De analyse over de ernst van het veen is scherp, de oplossingen zijn er echter nog niet. Er zijn keuzes gemaakt. De kool en de geit kunnen niet langer worden gespaard. Provinciale Staten hebben in januari 2015 is de Veenweidevisie aanvaard. Duidelijk is dat het provinciebestuur niet resoluut voor het agrarisch belang of voor het natuurbelang heeft gekozen, maar wel een weg is ingeslagen om het verdwijnen van het veen tegen te gaan.

Zoeken

De Veenweidevisie biedt ook geen klip en klaar antwoord. Het is vooral zoeken naar manieren het verdriet over het verlies van het veen te verzachten. 

In sommige veenpolders zal de landbouw concessies moeten doen. In andere polders zal een duidelijke keuze worden gemaakt voor natuur. De maïsteelt zal aan regels worden gebonden. Het waterpeil zal op meer plaatsen niet verder worden verlaagd, waardoor een versnelling van de veenafbraak wordt voorkomen. Andersom, ook al zouden in Friesland de sloten weer vol worden gepompt, dan nog is het huidige proces van afname van veendikte niet gestopt. De oxidatie van het veen loopt nog tijden door.

Ook al zou de provincie, het waterschap en de boerenstand de handen ineen slaan voor rigoureuze maatregelen, dan nog zijn de sombere scenario’s die voor de jaren 2050 en 2100 in de Veenweidevisie zijn geschetst niet van tafel. Het veen zakt ieder jaar een centimeter verder. En wat aan veen weg is, komt niet meer terug. Nimmer. 

Het ongenoegen was groot dat er zo weinig schot kwam in de aanpak van dit vraagstuk. Er is al veel studie gedaan, er ligt van de provincie nu een Veenweidevisie, maar een concrete aanpak, dat lukte niet echt. Sommige waterschapsbestuurders vinden de Veenweidevisie een halfzacht verhaal en boerenbestuurders proberen de nadelige effecten voor hun bedrijfsvoering van tafel te krijgen. 

Het was tot ergernis van oud-gedeputeerde Hans Konst, jaren verantwoordelijk voor dit dossier. ,,Wy moatte ophâlde mei palaverjen. Wy moatte oan de slach. Ik ergerje my der al tiden oan dat wy it hjir al sa lang oer ha, mar dat wy net fierder kaam binne as dit. Wy moatte no los.''




Meer Fryslân

Oorlogsverhalen van Hessel Bouma als waarschuwing

De oorlog blijft Hessel Bouma boeien. Hij was kind toen de oorlogsvliegtuigen over Fryslân trokken. Nu diept hij de verhalen op over wapendroppings in de Deelen om ze in boekvorm te publiceren. Als waarschuwing. "Omdat vrijheid niet vanzelfsprekend is." 

Door Marita de Jong
 
 

Windmolens in IJsselmeer, zandwinning en straks?

Koninklijke Smals NV wil uit de Ijsselmeerbodem per jaar twee miljoen ton zand winnen. Milieuorganisaties en omwonenden vinden dat onaanvaardbaar. Ze vrezen aantasting van de weidsheid van het meer, geluids- en lichtoverlast en schade aan de flora en fauna.

Door Karin de Mik

Rijkdom uit 65.000 ton kunststof afval

Een Fries heeft in een jaar 20 kilogram kunststof verpakkingen in de afvalbak. Bij het nieuwe sorteercentrum op Ecopark De Wierde bij Heerenveen halen ze het eruit. Al die petflessen, drinkbekertjes en folie vormen nieuwe grondstoffen.

Door Bert de Jong
 

Cineast Anton Stoelwinder in spoor van pelgrims

Een moderne pelgrim is niet de mens in sobere kleding. Nu gaan honderden pelgrims te voet vanuit Sint Jacobiparochie. Voor herbezinning. Of om afstand te nemen van alle hectiek. Pelgrimeren in Fryslân is het onderwerp voor een film van cineast Anton Stoelwinder. 

Door Marita de Jong

Een vrouw aan het roer, dat is pas stoer

Terwijl Marit Bouwmeester als topzeilster de ene na de andere titel verovert, komen vrouwen er in de gangbare watersport nauwelijks aan te pas. Ga maar eens op een terras aan het water zitten. De man staat altijd stoer aan het roer. Vrouwenemancipatie lijkt aan de watersport grotendeels voorbij te zijn gegaan.

Door André Keikes
 

Het straatje dat zijn gezicht verloor

'Achterom komen' is bij veel woonhuizen in Friesland heel vanzelfsprekend. Zo wordt de achterdeur in de dagelijkse praktijk de voordeur. Maar er zijn ook leuke voorgevels die, eenmaal dichtgemetseld, gedegradeerd worden tot achtergevels. Een tekening uit 1975 laat dat goed zien als je de afgebeelde straat vergelijkt met de huidige situatie.

Door André Keikes
 
 

Tradities gaan en tradities komen

Het is al weer heel wat jaren geleden dat we voor het laatst een kat knuppelden of speels een paling uit elkaar trokken. Ook tradities kennen zonodig een uiterste houdbaarheidsdatum. Het argument dat iets 'nu eenmaal' een traditie is, hoeft dus niet te betekenen dat het altijd zo blijft.

Door André Keikes

De broers Pathé komen naar de stad van Slieker

Het is niet de eerste en het wordt ook niet de grootste Pathé-bioscoop van Nederland, maar als (vermoedelijk in 2019) Pathé Leeuwarden open gaat, krijgt Friesland er een cultureel centrum bij. Dat hadden de Franse gebroeders Pathé eind negentiende eeuw vast niet voorzien, zo pal naast De Harmonie nog wel.

Door André Keikes
 

Fries voorbeeld om boeren te veranderen en te behouden

Haags denken is heel wat anders dan doen met Fries boerenverstand. De kloof is groot, en in Fryslân zijn ze beducht voor “Brabantse toestanden”. Het maatschappelijk debat over landschap en bodemgebruik wordt in volle hevigheid gevoerd. De ogen zijn gericht op Fryslân.

Door Bert de Jong

Geen slappe bakjes meer in Leeuwarden

Nog niet eens zo lang geleden bestond er geen koffie zoals we die nu kennen. Wie om koffie vroeg in een café of restaurant, kreeg meestal een witte kop op schotel, zo een die je eindeloos kon stapelen, met een bruinig vocht dat naar niets smaakte. Maar toen kwamen de barista's, ter zake kundige koffiemakers. Nu kun je in Leeuwarden op zo veel plekken goede koffie drinken, dat het nog moeilijk wordt om te kiezen. 

Door André Keikes
 

Zijn het Nederlands en Fries nog te ’saven’?

Globalisering; er is heel veel over op te merken, maar het kan haast niet anders eindigen dan als een saaie, eenvormige wereld. Zo ver is het nog (lang) niet, maar we zijn wel hard op weg. Dat alles steeds meer Engelstalig wordt, is een onheilspellende voorbode. Waar vind je nog Nederlands en Fries op straat?

Door André Keikes
 
 

Mannen stofzuigen... de hele stad

Vuil en lawaai bestrijden in steden en dorpen: ga er maar aan staan. Het is dweilen met de kraan open. Zeker als er straks weer massaal vuurwerk wordt afgestoken. Maar er zijn opvallende ontwikkelingen. Mannen stofzuigen.... de hele stad. Of het eiland Terschelling.

Door André Keikes

De Zuidlanden: hoe retro wil je het hebben?

Voor de nieuwe Leeuwarder wijken Jabikswoude, Techum en Wiarda, onderdeel van het project de Zuidlanden, kieperden de ontwikkelaars een grote doos met stijlkenmerken van oude stadsbuurten en dorpen leeg, zodat de sfeer toch vertrouwd aanvoelt.

Door André Keikes
 

Fryske gids oer ‘bern fan de tsjustere tiid’ 

Het is deze herfst volop genieten van de paddestoelenpracht voor wie voorbij gaat aan de heksen en duivels en niet bang is voor dood, verderf en griezeligheid. De wereld van 2000 in Fryslân voorkomende paddenstoelen gaat open met de Poddestuollegids van Sake P. Roodbergen. 

Door Marita de Jong
 

Het pompeblêd is precies op tijd terug

Opeens is hij weer volop aanwezig in stadsgrachten en daarbuiten: het plompeblad, in Friesland beter bekend als het pompeblêd, het blad van de gele plomp. Dat is wel eens anders geweest. Komt het door schoner water of wordt het symbool van Friesland aan de vooravond van 2018 een handje geholpen?

Door André Keikes
 

Miljoenenproject bij Jorwert: een nieuw klooster

Een voetpad brengt de moderne pelgrims van het nieuwe klooster naar Jorwert, want daar blijft de tempel. Maar een vervallen boerderij buiten het dorp wordt de plek voor bezinning. De droom van dominee Hinne Wagenaar krijgt gestalte in Nij Kleaster.

Door Karin de Mik

Wilt u vrachtwagen bij de koffie?

Als belangen botsen kan de overheid het niet snel goed doen. De bevoorrading van winkels en horeca in de binnenstad is zo'n thema. Als bezoeker of terrasgast erger je je aan vrachtwagens voor je neus. Maar wanneer moeten winkels en horeca dan bevoorraad worden?

Door André Keikes
 

Publiek PC omarmt tactische kaatsers

Er was een blokjesincident, en er was een slag van de dag. Belangrijker is evenwel dat op de PC het kaatspubliek zich begint te roeren ten gunste van inzicht en tactiek en ten nadele van bruut geweld. Markeert de PC van 2017 een ommekeer of is dat slechts een illusie?

Door Wio Joustra
 

Terug naar vroeger met een twist

Spijt komt altijd te laat. Dan is een gebouw al afgebroken, een vaart al gedempt en rest alleen nog de warme herinnering. Maar af en toe kunnen mensen het niet laten en besluiten ze tot herbouw of graven ze een gedempt water gewoon weer open. Het geïdealiseerde verleden haal je er niet mee terug, maar de gezelligheid wel.

Door André Keikes

Groningen gaat zijwaarts zijwaarts

Een iconisch vaartuig verlaat de Groningse wateren en komt voorlopig in Harlingen terecht. Maar gelukkig voor de oosterburen is de nieuwe en trotse eigenaar geen Fries, maar een oud-Groninger. Anders waren de rapen gaar, want de Groningers zijn in mineur en hebben pijn in hun hart. 

Door Wio Joustra
 
 

Speuren naar stank biovergister Burgum

Stinkt een biovergister nu wel of niet? De raads- en collegeleden van de gemeente Tytsjerksteradiel, medewerkers van energiecentrale Engie en actievoerders ruiken in Bemmel. Daar is sinds april een biovergister in werking. Komt er ook een in Burgum?

Door Karin de Mik
 

Wie wil er nog een antieke Friese klok?

Veel Friezen houden van het grootse verleden van hun provincie, misschien nog wel meer dan van het heden of de toekomst. Dat vertaalt zich in liefde voor oude huizen en spullen. Maar antiek in al zijn varianten raakt toch ook hier een beetje in het vergeetboek.

Door André Keikes
 
 

Noorden is grootverbruiker Brussels geld

Noord-Nederland is de op een na grootste verbruiker van Brussels geld. Het is onder andere besteed aan grasbioraffinage, de stoomtrein Sneek-Stavoren, Watercampus Leeuwarden, praktijkleercentra en het Polderhoofdkanaal in Opsterland.

Door De Redactie

Leeuwarden, kluswoning met tuin op het noorden

Laten we even doen of Leeuwarden een huis is. Wat zou de makelaar zeggen? Een liefhebberswoning? Een kluswoning? Best wel sfeervol? Met zulke eufemistische termen bedoelt-ie: ga d'r maar aan staan. En volgend jaar is het al 2018. Achterstallig onderhoud poets je niet zo maar weg.

Door André Keikes
 

Met de gids mee of vrij rondstappen

Of een antiek interieur dateert uit 1573 of 1626, wie kan het wat schelen. Het is voer voor historici, maar toeristen ervaren zulke dorre gegevens uit de mond van een gids vaak vooral als oponthoud. Is het echt nodig om rondgeleid te worden in Friesland of kun je maar beter vrij je gang gaan?

Door André Keikes

Pas op, kans op risico!

Het is heel gevaarlijk in Friesland. Daarom worden we ook voortdurend gewaarschuwd. Maar helpen al die alarmerende mededelingen, pieptonen en pictogrammen of worden we er juist alleen maar angstiger van. 

Door André Keikes
 
 
 
 

Virtuele duik in stoomgemaal bij Lemmer

Wie wil er niet in een stoommachine kijken? Met de app Woudagemaal 360° kan het. Een nieuwe techniek legt de oude bloot. Zodat jong en oud kunnen leren van het Werelderfgoed bij Lemmer met een ,,Escher-achtige ervaring''.

Door Bert de Jong
 

De paradox van de hoogopgeleide Fries

Je hoort en leest het tegenwoordig overal: je hebt hoogopgeleiden en laagopgeleiden. Daartussen bestaat een imposante kloof. Wat betekent dit zwartwitte beeld voor Friesland? En is er nog ruimte voor enige nuancering? Doutzen Kroes is lichtend voorbeeld.

Door André Keikes
 

Het voetbalorakel van SC Heerenveen ontleed

Een nieuw boek over Riemer van der Velde is een studie naar een raadselachtig en eerzuchtig man die zo’n complex web van intriges wist te spinnen dat hij SC Heerenveen, de club die hij groot heeft gemaakt, bijna wist af te breken. Albert van Keimpema zat dichtbij het vuur en schreef het gedetailleerd op.

Door Wio Joustra
 

Abold Bogeldijk en zijn creatieve broedplaats Asgaard

Zijn woning zit niet op het lichtnet en ook ontbreekt een aansluiting op het gasnet. Abold Bogeldijk (47) heeft zelf een ongewoon huis gemaakt, een 'drakennest'. Binnen zet hij verse muntthee op een butagasstel en warmt zich bij de houtkachel.  

Door Karin de Mik

Mooi Gaasterland, project met rafelranden

De kaarten waren ingekleurd. Boeren zagen tot hun ontsteltenis dat hun rijke weilanden tot natuur waren gebombardeerd. Het tumult was groot. Experiment Gaasterland leek de oplossing.Twintig jaar later is het ,,een project met rafelranden''.

Door Bert de Jong
 

Als bruggen niet open zijn, dan zijn ze wel dicht

Bruggen zijn de brillen van het landschap: soms heel fraai, maar welbeschouwd een noodzakelijk kwaad. Er zitten architectonische hoogstandjes tussen. Eenmaal in werking, zijn ze echter zelden een bron van genoegen. Waterrijk Friesland kan er over meepraten.

Door André Keikes
 

Promovendus: twijfel over kwaliteit Fries zilver

Het romantische beeld dat de culturele elite van Friesland tot nu toe heeft geschetst van de Friese zilversmeden in de Gouden Eeuw behoeft bijstelling. Het is te positief, er is te veel aandacht voor de objecten en te weinig voor de mensen die deze objecten vervaardigden.

Door Wio Joustra
 
 
 

Diana dood? Nee, ze leeft!, volgens Friese schrijfster

Op 31 augustus 1997 verongelukte prinses Diana (1961-1997) in Parijs. Maar dat is niet wat schrijfster Linda Udo (51) uit Oranjewoud denkt. Lady Di leeft met minnaar Dodi op het Amerikaanse Cape Cod. Haar dood is in scene gezet. Met medeweten van het Britse koningshuis. 

Door Karin de Mik

Stads- en dorpswapens veranderen in logo’s

Vraag een willekeurige inwoner van een stad, dorp of provincie naar het wapen van hun woonplaats en de kans is groot dat ze je vragend aankijken. Wie kent anno 2016 de betekenis en herkomst van, noem maar wat, adelaars, griffioenen, draken of staande dan wel liggende leeuwen? Een logo is wat anders.

Door André Keikes
 

Hoe in zorg rijk te worden met Freya en Alliade

Van zorg kun je rijk worden. Door te ondernemen, is het parool van Jan Bleichrodt en Stefan Postma. Zorggroep Alliade helpt. Door zorgwerk uit te besteden aan de kerstboom aan bedrijven van Freya. Juist, van Bleichrodt en Postma.

Door Bert de Jong
 

Voor wie is de openbare ruimte?

Een terrasje pikken is leuk, maar wat doe je als je bankje aan het water verdwijnt omdat er een terras moet staan. Steeds vaker wordt de openbare ruimte geëxploiteerd door private partijen. Reclameborden, terrassen, festivals, sportwedstrijden knabbelen voortdurend stukjes van de openbare ruimte af.

Door André Keikes
 

PvdA vervreemdt zich, zorg over populisme

Op de Bildtse klei, ver weg van de Haagse hectiek, is er de confrontatie. De Haagse werkelijkheid staat tegenover de echte werkelijkheid. Daartussen is een grote kloof. De PvdA is vervreemd geraakt van de achterban, luidt de Friese kritiek.

Door Bert de Jong
 
 
 
 
 

Us Mem en haar maker in de schijnwerpers

Us Mem, een van de belangrijkste iconen van Leeuwarden, staat vol in de belangstelling. Leeuwarden koestert de bronzen koe en in het bijzonder de schepper: Gerhardus Adema. Met drie tentoonstellingen. 

Door De Redactie

Voor PvdA moet er meer zijn dan arbeid: broederschap

De PvdA zit in de grootste crisis van het bestaan. Het duurt al jaren, maar is hard zichtbaar in het forse zetelverlies bij de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart 2017: van 38 naar 9 kamerzetels. In 2016 viert de PvdA nog feest. De partij is 70. Trouwe leden van het eerste uur wijzen dan op het gemis aan broederschap binnen de PvdA. 

Door Bert de Jong
 

Zwarte tandpastakoning poetste ook Friese gebitten

De stroom vluchtelingen die momenteel uit landen als Irak en Syrië naar Europa komt, is zeker niet de eerste uit de geschiedenis. Uiteindelijk werd onze cultuur altijd rijker van de komst van vreemdelingen, zo leert ook het boek ‘Menthol’, over de charismatische zwarte man van Saint Lucia, die ons in de jaren twintig en dertig op markten het tanden poetsen leerde. Ook in Friesland.

Door André Keikes
 
 
 
 

De winkelpui kan het verschil maken

Megawinkels aan de rand van de stad hebben vast hun voordelen, maar gezellig kun je ze niet noemen. Gezelligheid zoek je in het kleinschalige centrum, maar dan moeten binnenstadswinkeliers hun anders-zijn wel koesteren. Jan Jehee schreef een boek over de vergeten ontwikkeling van winkelpuien in Nederland.

Door André Keikes
 

Elfstedentocht is vooral van grijze mannen

De Elfstedentocht is vooral een zaak van grijze mannen. Eenderde van de leden is ouder dan zestig. Ook als het niet vriest, is het de tocht van de veteranen. Dan vertellen ze over de heroïek van vroegere tochten. Meer is er niet.

Door Bert de Jong

Ode aan V&D, een lieve stokoude tante

V&D is als een stokoude tante, waar je zielsveel van houdt. Maar het houdt een keer op. Nou, nog even dan, vandaag koopjes halen. Herinneringen van Karin de Mik over V&D in Leeuwarden, toen de deuren dichtgingen.

Door Karin de Mik
 

Hoeveel lawaai maakt de JSF? Test met ’belevingsvlucht’

Een ieder kon meegenieten. De JSF, de opvolger van de F-16, was maandag 23 mei voor het eerst op vliegbasis Leeuwarden. Uit 'belevingsvluchten' boven Leeuwarden blijkt dat de geluidsoverlast van het gevechtstoestel meevalt. Maar er is een permanent meetnet, een oude wens. 

Door Karin de Mik
 

Harlingen kan Bremerhaven en Zeebrugge als voorbeeld nemen

Nu Waadhoeke de nieuwe grote gemeente in het noordwesten van Friesland is geworden, dringt de vraag zich op hoe de toekomst van Harlingen er uitziet. Misschien als zelfstandige stad binnen een gemeente met Leeuwarden. Zoals Bremerhaven en Zeebrugge een eigen smoel houden op enige afstand van Bremen en Brugge.

Door André Keikes
 
 

Friese scholieren rekenen goed tot geweldig 

Wat betreft de rekentoets 2015 steekt het christelijk gymnasium Beijers Naudé in Leeuwarden er met kop en schouders bovenuit: landelijk de beste. Maar ook de meeste van de andere negentien Friese scholen voor voortgezet onderwijs kunnen tevreden zijn over de rekenscores van 2015 voor eindexamenkandidaten.

Door De Redactie
 
 
 
 

Trein Leeuwarden-Groningen nog heel lang volle bak

Als Friezen verhuizen naar een plek buiten de eigen provincie is dat vaak Groningen. Groningers verhuizen juist het meest naar Friesland, zo blijkt uit recente cijfers van het Fries Sociaal Planbureau. Nog heel veel meer pendelen elke dag op en neer. Voor werk of studie. De treinen zijn overvol.

Door André Keikes
 

Afsluitdijk van grijs naar blauw en groen

De Afsluitdijk is een uitdaging geworden. De bruggen bij Kornwerderzand zijn een obstakel. Normaal hebben snelle Friezen de Afsluitdijk in een stief kwartiertje achter zich. Maar de dijk is ook een ware icoon met veel interessante functies. De aangekondigde ingrijpende aanpassingen verdienen alle aandacht.

Door André Keikes
 

Smullen met Douwe Keizer: miljoenenfeestjes en labbekakken

UPDATE - ,,De omerta heerst in Friesland.'' Man en paard noemt Douwe Keizer. Voor menigeen is het smullen. Voor anderen pijnlijk. Met sommigen rekent hij af, ook postuum. Over een feestje van 20 miljoen gulden voor bankdirecteur Jan Kuperus en krantenbaron Karel Abbing die rijk wil worden met pornofilms.

Door Bert de Jong
 

Nieuwe kansen voor hofjes en gasthuizen

Het aantal ouderen en alleenstaanden in onze maatschappij neemt sterk toe. Tegelijkertijd trekt de overheid zich steeds meer terug uit de zorg. Hoe redden we ons als we straks oud en misschien wel eenzaam of hulpbehoevend zijn? In een hofje dat is aangepast aan de eisen van onze eeuw.

Door André Keikes
 

SC Heerenveen schiettent en in chaos

Coach Dwight Lodeweges stapt op bij SC Heerenveen. Naast een bestuurscrisis is er ook sprake van een sportieve crisis.  Hoe komen de voetbalzaken in het Abe Lenstra Stadion weer op de rit?

Door Wio Joustra

Minder Friese pretenties en een te dominant CDA

CDA-leider Sander de Rouwe is aan de macht in Fryslân. Hij hakte de knoop door om de PvdA opzij te zetten en looft nu de samenwerking tussen de partijen CDA, VVD, SP en FNP. Maar hij is ook kritisch: ,,Het CDA is in het verleden te dominant geweest.''

Door Redactie
 

Friesland ligt ergens in het noorden

Moet je als Fries een paraplu meenemen als de weerman zegt dat het in het noordoosten van ons land gaat regenen? Randstedelingen lijken vaak wel zo te denken, maar Vlieland, Harlingen en Workum dan?

Door André Keikes
 

Politiek heeft supporters nodig, geen vijanden

Burgers raken vervreemd van de politiek. Uitholling van de democratie, is het gevaar. Dus is het volgens Douwe Jan Elzinga niet alleen ‘leve de democratie’- want daarvan zijn weinig tegenstanders -, maar ook ‘leve de politiek’ – en dat moet steeds opnieuw bevochten worden. Vooral in Europa.

Door Wio Joustra
 
 

’De baai van Terschelling gaat kapot’

Baai Dellewal is de enige natuurlijke baai van Nederland. De gemeente wil een deel bebouwen. De Stichting Behoud Natuurherstel Dellewal wil de grond teruggeven aan de natuur. Burgerparticipatie in optima forma? Tijd voor Terschellinger beraad.

Door Karin de Mik
 

Massaal brieven voor Friese taal en Omrop Fryslân

Als het de Friezen menens is met de Friese taal, dan moeten ze nu op de trom slaan in Den Haag. Stuur massaal brieven, is de oproep van de Friese gedeputeerde Sietske Poepjes. Fries is een rijkstaal en dus moet deze met rijksgeld worden geborgd. 

Door Bert de Jong
 

Kamer stuit ’ontmanteling’ rechtspraak

Het blijft met de rechtspraak ongeveer zoals het was. Het verzet van een meerderheid in De Tweede Kamer tegen de 'ontmanteling' van de rechtspraak heeft resultaat. Of de politici dan wel €50 miljoen extra geven, vraagt de Raad voor de Rechtspraak.

Door De Redactie
 
 
 

Geen gebrul meer in Friese circus

Vanaf 15 september mogen er in Nederland geen wilde dieren meer in circussen optreden. Dus ook geen gebrul en getrompetter meer in Friesland. De optochten van circusolifanten door Leeuwarden op 15 september 1995 en een aantal dagen later in Heerenveen, zijn definitief de laatste geweest.

Door André Keikes
 

Roer moet om voor Omrop Fryslân

Regionale omroepen moeten het als de wiedeweerga anders doen. Bestuurlijke rimram moet aan kant, het kan efficiënter en voor een groter publiek. De Raad voor Cultuur is vol zorgen.

Door Bert de Jong

Walvis redt hopeloze Leeuwarder steeg

Zoals Amicitia na de sloop van het oude, witte hotel lang te boek stond als het lelijkste gebouw van Leeuwarden, zo stond de Oude Lombardsteeg bovenaan in de categorie straten. Maar dat is voorbij als er een walvis hangt. Daar word je blij van als vroegere bewoner.

Door André Keikes
 

Plop! De Friese Ziekte

Zelfbewuste Friezen, daar heeft Friesland een grote behoefte aan. Er is iets grondig mis met het bestuurlijke klimaat in Friesland. Bestuurders moeten het harnas eens uittrekken. Durven te twijfelen. Een essay van Wio Joustra, nadat schrijver Geert Mak de Friezen opnieuw de spiegel voorhoudt.  

Door Wio Joustra
 

Hoe het misging met het kaatsen

Het kaatsen zit in een identiteitscrisis. De passie is verloren gegaan. De PC in Franeker, het jaarlijks hoogtepunt van deze sport, staat onder een donker gesternte. 

Door Wio Joustra

Paling op bord vaak van stroper

Ja, u eet een authentiek streekproduct. Maar mogelijk is de snoekbaars of paling op uw bord afkomstig van illegale visvangst. De 12 Friese beroepsvissers hebben al 25 keer aangifte gedaan van visdiefstal.

Door Karin de Mik
 
 

Storm oogsten bij leugenbank Lemmer

Lemmer gaat op de kop. De bedreigde plek voor het volksparlement blijft echter. Bestuurders van de gemeente De Fryske Marren hebben bakzeil gehaald. Hoe de stem van het volk toch telt.

Door Bert de Jong
 

Miljoenen afgepakt uit villa met gouden kranen

Geld afpakken van criminelen. Daarmee tref je ze het hardst, zegt het Openbaar Ministerie.  Miljoenen euro’s contant geld uit een Leeuwarder villa met gouden kranen liggen nu bij justitie. Eindelijk stonden de verdachten voor de rechter in de grootste Friese witwaszaak: Arville.

Door Bert de Jong
 

Oplossing muizenplaag: noodklok en verzuipen

Van muizen raak je nooit bevrijd. Soms zijn ze een echte plaag, weten Friese boeren. Muizen hebben in 2014 en 2015 volgens boerenorganisatie LTO in een eerste raming voor €73 miljoen schade aangericht in Friese weide- en bouwlanden. Volgens de provincie Fryslân viel het later reuze mee: €15,9 miljoen om precies te zijn. Maar die muizen komen terug.

Door De Redactie
 

Geldpotten van Fryslân worden geleegd

De Friezen profiteren volop van de Zweden. De komende vier jaar wordt €342 miljoen in de Friese samenleving geïnvesteerd. Vanaf 2019 is de provincie Fryslân echter net zo rijk als het ,,beleidsarme’’ Drenthe.

Door Bert de Jong
 

Labbekakken? Dat zijn kwaadsprekers

Labbekakken, het is zo’n woord waarvan de betekenis onmiddellijk duidelijk lijkt. Toch is er een keur aan betekenissen. Welke past bij bijstandontvangers en welke bij de hoekige Fries Hans de Boer?

Door Bert de Jong

Deinum gespleten door verwijderen brug

Al sinds 1930 genieten de Deinumer bewoners aan de noordkant van het Van Harinxmakanaal van een veilige fietsverbinding met het dorp. Plots dreigt de verbinding opgeheven te worden, dankzij het nieuwe bestemmingsplan Deinum Oost.

Door Nico Hylkema
 

Wonderbaarlijke haringen uit Zuiderzee

De eerste Hollandse Nieuwe is geveild. Of de haringen weer net zo lekker zijn als een jaar eerder? Zo simpel is het niet. Er zijn haringen in soorten. Heerlijk, die Zuiderzeeharingen die er niet meer zijn. Of toch?

Door Bert de Jong

Waarom is de terp zo hoog?

Hoe leefden de terpbewoners? Hoe zag het terplandschap eruit? Wat verbouwden ze? En waarom is de terp van Hegebeintum eigenlijk zo hoog? Op al deze vragen hopen wetenschappers een antwoord te krijgen, via metersdiepe grondboringen in de hoogste terp van Nederland.

Door Karin de Mik
 

Zon en zwart, chic of stoer

Er is zon. En toch zien we zwart. We zijn al niet gezegend met veel zonnig weer, maar toch kiezen we steeds vaker voor zwarte spullen. Wat zegt dat over ons?

Door André Keikes
 

Zomeractie bij Omrop om zelfstandigheid

UPDATE: Het stormt in Fryslân. De zelfstandige positie van Omrop Fryslân is in het geding. Het personeel is in verzet. Deze zomer met radio- en televisiespotjes met de slogan 'Us taal, ús Omrop'.

Door Bert de Jong

Omrop Fryslan is zelfstandigheid kwijt

Het goede nieuws is dat het merk Omrop Fryslân en de eigen redactie blijven bestaan. De zelfstandigheid van de eigen Friese regionale omroep verdwijnt. Maar door alle politieke gedoe is Omrop Fryslân wel de best beluisterde regionale radiozender.

Door Bert de Jong
 

De stille euro’s van Cornelia

Cornelia van Lynden schonk Beetsterzwaag bij haar dood het huidige Revalidatiecentrum Lyndensteyn. Op 28 mei 2015 is het honderdjarig jubileum gevierd. Cornelia deed heel veel goeds. Ze zag de arme sloebers komen en gaan.

Door De Redactie

Lange reis voor luid gasprotest

De aanvraag voor gaswinning bij Terschelling is opgeschort, in afwachting van de nieuwe Mijnbouwwet. Dit heeft minister Henk Kamp van Economische Zaken tot vier keer toe herhaald aan honderd betogers die voor protest in Den Haag waren.

 

Door De Redactie
 

Koehandel om zetel Eerste Kamer

UPDATE met uitslag: Ronselen van stemmen is bij wet verboden. Maar het kan wel als het om een zetel in de Eerste Kamer gaat. Het Friese geluid van Hendrik ten Hoeve klinkt en davert verder.

Door Bert de Jong
 

Wanneer klapt men voor burgemeester?

Het burgemeestersambt is voor sommigen een prachtbaan. Maar die lust bekoelt soms snel. Kijk naar de verschillen tussen de worstelingen op Vlieland en de ambities van De Fryske Marren. Wat wil een gemeente? 

Door Bert de Jong

Nieuw stadion Cambuur bij WTC is haalbaar

Een nieuw stadion voor Cambuur en daarnaast een terrein waar volop kan worden gewinkeld en aan sport en vrijetijdsbesteding kan worden gedaan. Een mega-investering, maar dan heeft Leeuwarden ook wat.

Door Wio Joustra
 

Vier jaar in zes Friese ambities

UPDATE: Fryslân is vier jaar lang de provincie van de zes ambities. De Friezen mogen zich verheugen op dit haast bijbelse elan uit het nieuwe bestuursakkoord van CDA, FNP, VVD en SP. Friezen hoeven minder belasting te betalen. En boeren krijgen de ruimte.

Door Bert de Jong
 
 
 

Politieke bonje door gaswinning Terschelling

NIEUWE UPDATE: Het Terschellinger gas heeft geleid tot grote bonje tussen minister Henk Kamp en de Tweede Kamer. Dit keer is het de PvdA die de poot stijf houdt, tot groot ongenoegen van de stijfkoppige VVD-bewindsman.

Door Bert de Jong
 

Esje als icoon van de Holocaust

Esje Colthof stapte in de herfst van 1942 vrijwillig met haar moeder – vader zat al in het kamp – op de tram naar Westerbork. Ze kwam niet terug naar Gorredijk, net als anderen van de joodse gemeenschap. Haar lot lag in Auschwitz. 

Door Kerst Huisman
 

Veel ziekenhuizen zijn niet gezond

Ziekenhuizen zijn helemaal niet zo gezond als bestuurders zelf denken. Antonius Sneek schrapt minstens honderd banen. Nij Smellinghe draait voor het tweede jaar verlies. Er is vrees dat er nog meer ziekenhuizen in problemen komen.

Door Bert de Jong

Week van water, want het kan misgaan met dijk

Voor het eerst Week van ons water. Daarom op pad met Wetterskip Fryslân. Op 15 oktober bij het project Waddenzeedijk op Ameland en op 16 oktober bij de dijkverbetering de IJsselmeerdijk bij Lemmer. Want er is een kans dat het fout gaat met de Friese dijken.

Door Bert de Jong
 

Frisse wind van CDA op twee fronten

De door het CDA beloofde ,,frisse wind'' waait volop in Fryslân. De meeste politici ervaren het als een aangename warme bries, anderen vinden het toch meer een kille, venijnige storm uit het noorden. PvdA valt ook bij Wetterskip Fryslân van het bestuurderspluche.

Door Bert de Jong
 
 

Helletocht voor Terschellinger gas

Het bezit van een gasveld bij Terschelling is meer een last dan een lust. De kwelling zit niet in de rijkdom van miljarden kubieke meters gas, maar in de lange weg om het ooit te kunnen winnen.

Door Bert de Jong
 

Succes door gelukzalig gevoel in binnenstad

‘Als er veel leegstand is, is er veel ruimte voor van alles', aldus Loesje. Met andere woorden: leegte is de nieuwe ruimte. Het succes ligt in leuke winkeltjes in de binnenstad. Voor het gelukzalige gevoel. 

Door Wio Joustra
 

Veel kleiner offer Friese automobilisten

Autobezitters in Fryslân hoeven vanaf 2016 minder te betalen voor hun heilige koe. Een ommezwaai van de Friese politiek. In 2016 offeren de Friese autobezitters landelijk bijna het minst, maar ze waren lang topper. Alleen krijgt niet iedereen het voordeeltje tegelijk.

Door Bert de Jong
 

Oh Oh Wirdumerdijk

Crisis in de binnenstad. Er vallen gaten doordat grote winkelketens omvallen. Maar er is al langer misére. Consumenten houden de hand op de knip en winkelen anders. Winkels hebben moeite overeind te blijven. De gevolgen zijn zichtbaar. Een rondje in de binnenstad van Leeuwarden geeft heel veel leegstand.

Door Wio Joustra
 
 

Dominee of schaatser als stemmentrekker

Het is een soort kiezersbedrog met wederzijds goedvinden: de lijstduwer van naam. Het zijn bekende mensen die helemaal niet gekozen willen worden. Ook nu staan ze weer fier onderaan de kandidatenlijst voor de provinciale statenverkiezing.

Door De Redactie
 
 

Monumentale Woudagemaal onder stoom

Zo nu en dan kunnen stoomliefhebbers hun hart ophalen. Dan zijn de machines in het monumentale D.F. Woudagemaal bij Lemmer in werking. Zoals deze week. Er valt te veel regen in Fryslân.

Door De Redactie
 
 
Pagina 1 van 1