Us Mem en haar maker in de schijnwerpers

Us Mem, een van de belangrijkste iconen van Leeuwarden, staat vol in de belangstelling. Leeuwarden koestert de bronzen koe en in het bijzonder de schepper: Gerhardus Adema. Met drie tentoonstellingen. 

Alle eer is er deze zomer voor de maker van Us Mem, Gerhardus Adema. Deze Frise kunstenaar heeft zoveel geschilderd en gebeeldhouwd dat drie musea er deze zomer een tentoonstelling aan wijden. Uit alle windstreken is kunst naar Fryslân gehaald voor exposities in Tresoar, Pier Pander Museum in Leeuwarden en het Landbouwmuseum in Earnewâld.

Us Mem is sinds 1954 symbool voor de welvaart die de veeteelt aan Fryslân brengt en heeft gebracht. Als het gaat om iconen, dan moeten zeker de bestaande worden gekoesterd. Hoogste tijd dus dat Us Mem vol in de schijnwerpers komt. Door de verhuizing van de bronzen koe in 1989 van het Zuiderplein naar de rotonde bij de Harlingersingel is deze in de schaduw van de stad terechtgekomen, net buiten de oude stadsgrachten, maar wel met uitzicht op Oldehove en Prinsentuin.

Sinds de ‘âlde maaie’ 2016, van oudsher de datum van 12 mei waarop voor boeren pachtcontracten afliepen en het boerenverhuizersdag was, staat Us Mem ook nog eens vol in het licht. Het is een initiatief van onder anderen oud-ondernemer en veeteeltkenner Jan Zeinstra en met geld van de Stichting Siebolt Foundation gerealiseerd.

Het is het jaar van Us Mem, met tentoonstellingen en een boek over de maker: beeldhouwer Gerhardus Adema. Hij leverde in 1954 de Friese veefokkers een tot in perfectie uitgevoerde nabootsing van de ideale koe van toen. Daarna heeft Us Mem in een halve eeuw iconische waarde verworven, precies zoals met de scheefgezakte Oldehove. Juist daarom moet Leeuwarden deze iconen koesteren. Dat de kleine weide voor Us Mem nog geen naam heeft, is een gemis. Us Mem wil een plein of een Groene Weide.

Symbool welvaart

Toen de Friezen nog trots waren op hun stamboekvee kreeg Us Mem een prominente plek in het groen op het Zuiderplein. Het werd op het laatste moment snel geregeld, de gemeente was meegaand. De bronzen koe was in 1954 het cadeau van de Friese veefokkers aan het Friesch Rundvee Stamboek, ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum.

Leeuwarden lonkt naar een majestueuze fontein, in het kader van Culturele Hoofdstad 2018. De hoop is een nieuwe icoon voor de stad te krijgen. Een echt kunstwerk, waarvoor een prominente plek bij het station is gedacht. Al meer dan een halve eeuw heeft Leeuwarden een icoon. Het is Us Mem, het beeld van de ideale Friese koe uit de jaren vijftig. Alleen is het gemeentebestuur van Leeuwarden er weinig respectvol mee omgegaan. De koe in het groen van het Zuiderplein moest wijken voor de auto op het asfalt.

Aanzien

Het Friese stamboekvee had wereldwijd altijd groot aanzien. De veefokkers konden in de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog hun geluk niet op. Overal vandaan kwamen ze naar keuringen in Fryslân om het te bewonderen.

Er waren jaren dat er meer dan tienduizend jonge vaarzen naar het buitenland gingen. Er werd nog vooral gefokt op zowel exterieur en melkproductie. Pas later, in de jaren zeventig, werd de fout ingezien. Vanaf die tijd zijn hogere melkgift en hogere gehaltes eiwit en vet leidend.

Eerbetoon voor 32.000 gulden

Een bronzen beeld van een koe was een groot eerbetoon. Beeldhouwer Gerhardus Jan Adema uit Huizum mocht het maken. Het project mocht 32.000 gulden kosten, het loon voor de beeldhouwer was 5.000 gulden.

Geld kon niet het probleem zijn. Het waren topjaren voor de Friese veefokkerij. De toppers uit de verschillende Friese fokstallen kregen van over de hele wereld hoog bezoek en grote waardering. Tijdens de vijfjaarlijkse jubileumkeuringen werden kampioensstieren naar het buitenland verkocht voor een kwart miljoen gulden en meer.

Toch had het nog heel wat voeten in aarde, voordat het geld bijeen was. Voor ieder lid van het stamboek zou het een bijdrage van ruim vijf gulden zijn, toch bleek dit te veel gevraagd. De eerste 20.000 gulden was snel binnen, maar Us Mem stond al lang op zijn plek, voordat het laatste geld was bijgepast.

Naam

Het beeld had nog geen identiteit, maar dat veranderde snel. De journalisten Henk van der Meulen en Jildert Sudema van de Leeuwarder Courant doopten de koe tot Us Mem. Leeuwarden had al een beeld van Us Heit, van stadhouder Willem Lodewijk. De Friezen sloten daarna Us Mem in hun hart. Wie nu aan Fryslân denkt, denkt aan koeien, denkt aan Us Mem.

Laatst gewijzigd op 11-05-2016 om 20:02 uur