De oude glorie van Oude Schouw

Herberg De Oude Schouw bij Akkrum was ooit het drukste verkeersknooppunt van Friesland. En nu vergane glorie. Er dreigt een executieveiling.

Wie over wilde, moest tol betalen. En in de herberg werden stevige borrels geschonken. De Oude Schouw lag op de route van Heerenveen naar Leeuwarden, tussen Jirnsum en Akkrum, de hoofdweg door Friesland. 

Dat was in de goede tijden voor De Oude Schouw. Uit alle windstreken kwamen er gasten. Over de weg of over water. Maar de omslag is nu finaal voor De Oude Schouw, door minder verkeersdrukte op de weg tussen Akkrum en Jirnsum, maar vooral na het omleggen van de Kromme Knillis en daaraan gekoppeld een door de provincie opgelegd aanmeerverbod voor boten.

Uitbater Bram van den Akker heeft het nog lang volgehouden, maar nu is het de Rabobank die de trekker overhaalt. De bank wil zijn zekerheden en dreigt met een executieveiling. Woensdag 3 februari 2016 zou de veiling zijn, maar deze is verdaagd. Er is nog een kleine strohalm als het lukt om alsnog het oude plan voor een klein vakantiepark te realiseren bij de historische waterherberg. 

Historie

Er ligt een rijke historie bij De Oude Schouw. Eentje van strijd, van moord en doodslag zelfs. Eénmaal is er een moord gepleegd, in Oudeschouw. Dat was in de late avond op Tweede Pinksterdag, 28 mei 1928. De achttienjarige IJnskje Speerstra werd door haar verloofde omgebracht nadat ze de verkering brak.

Haar negentienjarige houtbewerker uit Irnsum stak IJnskje in een ‘vlaag van drift’ in de berm vijfentwintig keer met een dolkmes. Het meisje stierf, badend in het bloed.

Woesteling

De rechtzitting in augustus vulde een complete krantenpagina. Zus Hinke was met haar vriend Jacob nog afgekomen op het gegil. ‘De onbezonnen woesteling stak ook hen beiden in rechterhand en in boven- en onderarm’.

De dader had die dag een glaasje bier gedronken op de Pinksterkermis in Heerenveen, aldus het rapport van het Openbaar Ministerie. ‘Wat wel vaker voor kwam en waardoor hij hinderlijk druk was’. Hylke Speerstra benoemt de moord bij Oudeschouw in zijn nieuwe editie van It Wrede Paradys.

Platte boot

Begin 1549 besloot de Hof van Friesland dat er bij Oudeschouw een veerpont moest komen. De pont werd een schouw, een platte boot. De stad Leeuwarden mocht de tol heffen. Een overzet kostte een duit per persoon en een stuiver voor een paard en wagen.

De gelijknamige herberg duikt in 1571 voor het eerst op. Leeuwarden moest er pacht voor betalen want de grond was in handen van de kloosters van Nes en Aalsum. In 1624 werd de stad voor 25 goudguldens eigenaar. 

In het rampjaar 1672 werd Oudeschouw in staat van verdediging gebracht. Bommen Berend rukte op vanuit het zuiden en werd er gestopt door troepen van de Friese Staten. 

Overvloedig maal

De herberg was niet alleen een plek voor schippers en arme sloebers. Ook mensen van stand wipten er graag aan. Ze laafden zich aan een overvloedig maal baars.

In tijden van ijs waren er hardrijderijen en werd er de hele avond gedanst op vioolmuziek door jong en oud.

Bekend is een hardzeildag in 1777. Stadhouder Willem V maakte zijn opwachting. De zeilers streden om de ‘zilveren vleugel met tuigje’ die door de stadhouder werd uitgereikt.

Postkoetsen

De veerdienst had twee schouwen, een grote en een kleine. De bootjes gingen niet lang mee. In 1766 moest er een nieuwe komen, in 1791 weer een. En die derde was in 1806 ook versleten. 

De eikenhouten schouwen waren 12.80 meter lang, 3.20 meter breed en 0.50 meter diep. Er pasten drie of vier rijtuigen op. De zware postkoetsen vergden veel van het hout en het toltarief ervoor werd verdubbeld.

In 1839 kwam er eindelijk een brug bij Oudeschouw. Dat ging niet zonder slag of stoot. De Overijsselschestraatweg was verhard en het rijk wilde het pontveer vervangen door een houten brug met twee doorvaartopeningen.

Maar door de Belgische opstand van 1830-1839 was het geld op. En de Grousters wilden helemaal geen brug. Zij vreesden opstoppingen voor de scheepvaart.

Altijd open

Op 15 november 1839 was het zover. Leeuwarden verkocht de pont en de herberg voor 20.000 guldens. Het was een gekke brug, die brug van Oude Schouw. Hij stond namelijk altijd open. 

Rijtuigen die wilden passeren moesten wachten tot de brugwachter hem dichtdraaide. Voetgangers betaalden ’s nachts 10 cent per persoon. Voor minder kwam de brugwachter zijn bed niet uit.

Dynamiet

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog bliezen de Duitsers de brug op met dynamiet. In 1951 werd de tijdelijke ophaalbrug vervangen door een definitieve, die er nog steeds ligt. 

Met het graven van het Prinses Margrietkanaal werd de driesprong op het water bij Oudeschouw een kruising. De weg tussen Akkrum en Irnsum verloor drukte met de aanleg van de Rijksweg 32 in 1963, maar definitief na de voltooiïng in 1999 van de A32 tussen Zwolle en Leeuwarden als autosnelweg. Sindsdien is het ook met de aanloop in de herberg gedaan.

Tiendaagse veldtocht

H.G. Cannegieter was kapitein bij de vijfde compagnie van het tweede bataljon der eerste afdeeling Friesche Rustende Schutterij. Hij nam tijdens de Belgische opstand deel aan tiendaagse veldtocht. Een verslag van 18 februari 1831, toen de compagnie van Leeuwarden naar Heerenveen marcheerde.

‘Nogal in eene tamelijk geregelde orde passeerden wij het dorp Irnsum en vervolgens kwamen wij aan de Oude Schouw, waar wij moesten overvaren. 

Dit gaf een geweldige drukte, want de schuit moest nogal eenige malen heen en weder, eer de laatste man over was en dan vielen de manschappen in zulk eene menigte in de schuit, dat het te verwonderen was dat er geene ongelukken bij plaats hadden. 

Het ongeluk wilde ook dat er aan den overkant eene mooije herberg stond en het is zeker een ijsselijk gezigt voor een dorstige, te zien hoe smakelijk zijne kameraden drinken en het zelve niet te kunnen doen, dat is bijna als de straf van Tantalus. 

Eindelijk kwamen wij, die mede van de laatsten waren, er ook over en toen was alles zoo vol dat er voor ons geen plaatsje meer was in de herberg.’

Na de tiendaagse veldtocht was het nog jaren traditie dat de Friese schutterij zijn jaarlijkse bijeenkomst hield in Oudeschouw. De officieren vierden feest in de herberg, ter herinnering aan de overwinning op de Belgen.

Laatst gewijzigd op 01-02-2016 om 14:12 uur