Minder Friese pretenties en een te dominant CDA

CDA-leider Sander de Rouwe is aan de macht in Fryslân. Hij hakte de knoop door om de PvdA opzij te zetten en looft nu de samenwerking tussen de partijen CDA, VVD, SP en FNP. Maar hij is ook kritisch: ,,Het CDA is in het verleden te dominant geweest.''

Er waait een nieuwe wind door het Provinsjehûs van Fryslân. Misschien wel een frisse wind. Het CDA is aan de macht in Fryslân. Er wordt fors gesneden in subsidies. Voorgenomen beleid (waar ook het CDA voor verantwoordelijk was) wordt plots voor honderden miljoenen euro’s omgegooid.

Het nieuwe college dat bestaat uit CDA, VVD, SP en FNP zegt: beloofd is beloofd, we doen wat we zeggen. Dat betekent geen grote vergezichten meer met grote getallen en glossy folders. Integendeel. Het college zegt: we maken plannen waarbij ook de oppositie is betrokken en we geven een realistische voorlichting aan de burgers.

Coalitieleider Sander de Rouwe (CDA) boort al zijn empathische vermogens aan om zijn visie op de samenleving gestalte te geven. Het aan de kant geschoven PvdA is des duivels. Sander de Rouwe vertelt, op vragen van Andries Veldman.

Hoe kijkt men volgens u in het westen aan tegen Friesland?

,,Friesland wordt vanuit de Randstad nauwelijks gezien. In het algemeen is dat beeld niet erg heftig, men is in de Randstad vooral met zichzelf bezig. Het noorden wordt gezien als een gezamenlijke mafia, een vriendelijke mafia. Ik proef overigens niet meer het sentiment dat Friesland het moeilijk heeft. Dat beeld is significant gekanteld, maar dan heb ik het alleen over het beeld, het imago, van Friesland.’'

,,Wat ik ook zie is dat Friesland steeds meer blaakt van zelfvertrouwen. Vijftien jaar geleden was dat wel anders. Toen was dat voorbehouden aan een of ander Ratelband-type die dat beeld uitdroeg, nu wordt de trots op de provincie gemakkelijker uitgesproken.’'

Schilder Jan Giesing uit de Gymnasiumstraat in Leeuwarden toonde mij vanuit de erker in zijn woning maar liefst acht panden van buren waarvan de kinderen verhuisd waren naar Amsterdam. Geen werk.

,,Dat is een beeld dat klopt. Ik wil de zaken zeker niet romantiseren. Als het gaat om banen op mbo-niveau, dan gaat het hier nog redelijk, dan hebben we het over banen in de zorg en in de administratie. Maar werk op hbo of universitair niveau is hier nauwelijks. Ik zie dat hbo’ers hier ontzettend lang moeten solliciteren en als ze een baan hebben gevonden bij de overheden gemeente of provincie dan komen ze daar nooit meer weg.’'

Wat gaan we hieraan doen?

..Wat ik eraan ga doen? Ik ga geen bedragen noemen van: 20.000 banen komen erbij. Dat hebben anderen eerder geroepen en niet gerealiseerd. Dat ga ik dus niet doen. Wij zijn als provinciale overheid vrijwel niet bij machte om hier sturing aan te geven. Maar iets anders: ik ben als de dood dat er over vier of vijf jaar een situatie op de arbeidsmarkt ontstaat zoals in 2007, toen we werknemers met leasebakken naar de provincie moesten slepen. Het risico zit ‘m er niet in dat we de kaartenbakken met werklozen vol houden, maar juist dat er lege kaartenbakken ontstaan en we te maken krijgen met mismatches.’'

Om welke banen gaat het dan?

,,Zal ik een voorbeeld geven? Mijn garagehouder in Dronrijp heeft er zes maanden over gedaan om een goede monteur te vinden. Die zijn bijna niet te krijgen. Dat geldt ook voor ict-programmeurs.’'

Dus we gaan niets doen?

,,We hebben als provincie een beperkte positie. Ik ben er als de dood voor dat je als politicus in allerlei glossyfolders van alles belooft en je plannen als het erop aankomt als een ballon worden doorgeprikt. Wat we wel gaan doen: forse belastingverlaging, meer kredieten voor het mkb, investeren in snel internet en Culturele Hoofdstad 2018 gebruiken als podium om Friese bedrijven meer te laten exporteren.’'

‘De beentjes op de vloer, mevrouw De Vries’, riep u voor de verkiezingen tegen oud-gedeputeerde Jannewietske de Vries (PvdA).

,,Daar heeft het mee te maken. Het gaat erom wat we wél kunnen. Je bent dan wel regisseur, maar ik ben er mij van bewust dat je met een regisseur nog geen goede film hebt. Daar is meer voor nodig.’'

U hing meteen aan de telefoon toen de hbo-instellingen in de Keuzegids door het ijs zakten?

,,Nee. Ze weten zelf wel hoe de vlag erbij hangt. Als ik dan Leendert Klaasen van Stenden zou opbellen, dan zou dat het een dooddoener van jewelste geweest zijn. Ik ben geen belerende gedeputeerde. Ik beschouw de resultaten uit de Keuzegids als een stevige wake-upcall voor de twee hbo-instellingen.’' 

Teade Sminia, een van de voorvechters van UCF, liet eens tijdens een bijeenkomst in café De Ossekop besmuikt weten dat hij geschrokken was van het opleidingsniveau bij de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. Hij zei: de docenten staan niet boven de materie. Ze beheersen hun vak onvoldoende.

,,Wij hebben opnieuw om een rapportage gevraagd over de komst van een universitaire dependance naar Friesland. Wij zijn positief kritisch over de komst van een elfde faculteit vanuit de Rijksuniversiteit Groningen. Dit rapport ligt er nu en wij zeggen: wat houdt dit precies in? We stellen voorwaarden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het kan niet zo zijn dat de motivatie om hier een elfde faculteit te vestigen alleen gelegen is in het budget dat we ter beschikking stellen. We stellen als minimale eis dat de Groningers met een langdurige visie komen en zich bereid verklaren tenminste voor een periode van vijftien jaar zich hier te huisvesten. De Universitaire Campus Fryslân – de elfde faculteit – ondersteunen we alleen op die voorwaarden om het hbo hier te versterken. Dat doen we om de doorgaande leerlijn in de provincie te kunnen aanbieden. Wij gaan ons niet bemoeien met het beleid op die scholen, dat kunnen we niet. De komst van de elfde faculteit mag de bestaande opleidingen niet kannibaliseren.’'

,,We hebben overigens niet €25 miljoen ter beschikking gesteld. De €25 miljoen werd geroepen door mijn voorganger zonder verdere voorwaarden of onderbouwing. Onze stelling was: de RUG moet hier niet willen komen alleen omdat ze gehoord hebben dat er €25 miljoen te halen valt. De nieuwe coalitie wilde ervan overtuigd zijn dat de komst van de elfde faculteit echt een meerwaarde heeft, het hbo versterkt, er Masters komen die goed zijn voor onze economie en de financiële afspraak dat we eenmalig bijdragen. Op basis van het onderhandelingsresultaat durf ik te stellen dat dit gelukt is. De RUG verdient een groot compliment. Zij steken echt hun nek uit en gaan zich stevig en langdurig verbinden aan Friesland.’

En nu rammelt het bij het hbo.

,,Nogmaals: het plan moet goed doordacht zijn, vandaar dat we hebben gezegd: we houden het nogmaals kritisch tegen het licht. We krijgen hiervoor geen cent uit Den Haag, de investering is eenmalig. We zijn nu tijdelijk rijk, maar na 2020 lijkt onze begroting in grote lijnen weer op die van de provincie Drenthe. De investering die we doen in UCF moet bestendig zijn.’

Een CDA-statenlid zei eens: geef studenten een treinkaartje naar Groningen, dat is goedkoper. De Groninger achterban is eveneens zeer kritisch.

,,Groningen zit vol.’'

O?

,,Dat zeggen ze zelf. Het gaat ook vooral om de buitenlandse markt. Dat is een groeimarkt. Huize De Rouwe heeft wel zes kinderen gekregen, maar het gemiddelde in ons land zit rond de 1,3 kind. De RUG denkt dat er een markt voor is en dat moeten ze ons aantonen. Als het lokale hbo hier nee tegen zegt, dan is het nee. De docenten aan onze hbo zullen zich ook verder moeten bekwamen, dat kan ook binnen het UCF. Ik moet in december met een goed verhaal naar de staten kunnen komen.’

Wat is volgens u het verschil tussen het oude en het nieuwe college van Gedeputeerde Staten?

,,Het ideologisch verschil is al af te leiden uit de titel van ons collegeprogramma. In woord en emotie is er een verschil tussen beide colleges. We pretenderen minder. We zijn veel minder de allesbepalende regisseur. We willen verbinden. Soms is elkaar niet voor de voeten lopen ook helpen.’

In subsidies wordt stevig gesneden.

,,We kijken kritisch naar wat we subsidiëren. Tegen de organisatoren van Into The Great Wide Open op Vlieland hebben we gezegd: hier stoppen we mee. Voor een startsubsidie kan ik begrip op brengen, maar daarna moeten de organisatoren het zelf zien te redden. Dit is ongetwijfeld ook hun plan geweest toen ze er ooit mee begonnen. Zelf communiceren we deze zaken niet naar buiten. Met meer organisaties hebben we afgesproken dat we hun subsidie beëindigen. We geven een duidelijke motivatie waarom we stoppen. Een aantal was éénmalig, dat was gewoon afgesproken. Soms ging het om tijdelijke banen waar geen vervolg aan werd gegeven en in andere gevallen ging het om taken die bij de gemeente horen. Wij zetten meer in op structuurversterkende plannen. We gaan voor de lange termijn.’'

U deelt €60 miljoen uit aan autorijders. Waarom niet €1000 teruggeven aan alle Friese belastingbetalers?

,,De autobelasting, de opcenten, is de enige Friese belasting. Die heffen we zelf. Je kunt je afvragen waarom dit geld in een rijke periode niet eerder terug is gegeven. De PvdA valt ons nu lastig met vragen dat het geld terechtkomt bij de rijke autobezitters. Dat klopt niet, het is juist andersom. Wat is in Leeuwarden de rijkste wijk? Dat is Blitsaerd en daar staan allemaal auto’s die door diverse regelingen al heel weinig belasting betalen. Wat is in Leeuwarden de armste wijk? In de Wielepôlle kijken de autokopers eerst naar de aanschafprijs, ze kopen oude en zwaardere auto’s. Die aanschafprijs is laag en vervolgens krijgen ze stevige rekeningen voor het gebruik. Die gaan we verlagen en die bewoners profiteren nu het meest.’

Voor het eerst na de Tweede Wereldoorlog zit de PvdA niet in het college.

,,We hebben er alles aan gedaan om de PvdA binnen het college te houden.’'

Daar wordt stevig aan getwijfeld. Tijdens een bijeenkomst van de PvdA in café Wouters verklaarde Statenlid Hoogland nog het tegendeel. Het was tekenen bij het kruisje. Hij stelde dat het CDA ‘van boven aangestuurde’ machtspolitiek had uitgeoefend. Ook de SP-leiding zou zich hiermee hebben bemoeid. Volgens Hoogland moest en zou de PvdA eruit.

,,De beslissing komt op mijn conto. Op een gegeven moment moest ik een knoop doorhakken. Niet leuk, maar onvermijdbaar. Wat ik nu op straat, ook hier in Leeuwarden, hoor is dat veel burgers het mij niet kwalijk nemen zoals het gelopen is. Wij staan als collegeleden gelijkwaardig in ons werk. De samenwerking tussen de partijen CDA, VVD, SP en FNP is prettig. Het CDA is in het verleden te dominant geweest. Ik wil er ook alles aan doen om de complete Staten achter onze plannen te krijgen. Sander de Rouwe presenteert geen plannen met alleen maar de meerderheid van de coalitie. Elke maand is mijn stellige wens om zoveel mogelijk Statenleden achter onze plannen te krijgen. Het is mijn eer te na om me te beperken tot de steun van alleen de coalitiepartijen.’'

,,We houden rekening met elkaar. Ik moet de SP-gedeputeerde respecteren. Toen we als college wilden eten in het Post Plaza kreeg ik van SP-zijde te horen: doe even normaal. Een schnitzel was wel voldoende. Die hebben we bij Van der Valk in Sneek gegeten. Ik moet hen volledig respecteren. De dominantie om anderen onze wil op te leggen is helemaal voorbij. We waren minder in staat om vooral rekening met elkaar te houden. In Bolsward waar ik raadslid was, heb ik veel fouten gemaakt en veel geleerd. Toen het eens misging met jongeren heb ik de ouders toegesproken, ze waren woest. Ik heb erkend dat het fout was dat we hadden bezuinigd op het jongerenwerk. Daar was het CDA verantwoordelijk voor. Aan het eind van de avond kreeg ik applaus. Je moet je fouten erkennen. Als je je fouten half meldt, dan haken mensen af. Dat gaan we hier nu ook anders doen.’

,,Fenna Feenstra van de SP heeft een goede zet gedaan door aan het begin van de onderhandelingen de vraag te stellen: hoe sta je in het leven? Dus niet meteen hakketakken over de programma’s van de diverse partijen, maar gewoon de essentiële vraag stellen: hoe kijk je tegen de wereld aan? Dat werd een heel ander gesprek dan ik aanvankelijk had gedacht. Daarover heb ik mijn bewondering uitgesproken. Tot nu toe heeft het nog niet geknetterd binnen de coalitie, maar dat gaat ongetwijfeld een keer gebeuren. Dat gebeurt in huize De Rouwe ook regelmatig en daar wordt een huwelijk beter van.’'

Laatst gewijzigd op 14-10-2015 om 16:07 uur