Friesland ligt ergens in het noorden

Moet je als Fries een paraplu meenemen als de weerman zegt dat het in het noordoosten van ons land gaat regenen? Randstedelingen lijken vaak wel zo te denken, maar Vlieland, Harlingen en Workum dan?

Dat Zeeland zuidwest is en Groningen noordoost, daar zijn we het allemaal wel over eens, maar heel wat plaatsen in ons land zijn minder gemakkelijk in te delen. Als de weerman of -vrouw het heeft over het noorden, weten Friezen waar ze aan toe zijn, onder die noemer valt zelfs de kop van Noord-Holland, maar het Nederlandse weer heeft eerder de neiging zich van zuidwest, Zeeland dus, over het midden (Utrecht) naar noordoost te begeven. Veruit de meeste depressies volgen dit patroon. Er gaat veel boven Groningen.

Maar het weer is geen verschijnsel dat zich gemakkelijk laat inkaderen. Stromingen bewegen naar het ze uitkomt. Dat is anders met de aanduidingen van meteorologen en hun pratende vertegenwoordigers op radio en tv. Die houden hun babbels leuk en luchtig. Ze haken nonchalant in op een krampachtig ‘bruggetje’ van de nieuwslezer, maar is wel helder wat ze bedoelen?

Dicht aan zee

Woon je in de (zuidelijke) Randstad, dan lijkt alles ten oosten van het IJsselmeer en de Afsluitdijk, wel noordoost. Dat is een heel ander perspectief dan van een inwoner van Enschede, Nijmegen of Maastricht. Voor hen is Friesland meer een westelijke provincie, voor een belangrijk deel immers zo dicht aan zee. Alleen praten de weermensen vanuit randstedelijke studio’s, dus daar heb je het al.

De Nederlandse kust en oostgrens, met hun diagonale lijnen, maken ook dat we wat noordoostelijk denken. Een bui die van Hoek van Holland naar Medemblik drijft gaat dus ook naar het noordoosten, maar blijft toch westelijker dan Friesland. Maakt dat van Friesland dan een noordoostelijke provincie?

Kruis

Waar lopen globaal de meteorologische grenzen? Je kunt een kader trekken rond Nederland en precies in het midden een kruis tekenen, van noord naar zuid en van west naar oost. Dan is Friesland duidelijk een noordoostelijke provincie, Overijssel en Flevoland trouwens ook en zelfs de noordelijke helft van Gelderland, want het uiterste zuidwesten van Zeeuws-Vlaanderen ligt door de genoemde schuine kustlijn stukken westelijker dan Den Helder. Dat scheelt vele tientallen kilometers. Het is een erg rigide benadering. Het zou niet onlogisch zijn om het kruis te laten meebewegen met de schuine kustlijn en oostgrens van ons land. Dan is minstens half Friesland een westelijk landsdeel.

Piet Paulusma

Op die manier denkt ook weerman Piet Paulusma, Fries, Harlinger, maar ook werkzaam voor het randstedelijk georiënteerde SBS. ,,Noordoost is Groningen, een stukje noordoostelijk Friesland en een groot deel van Drenthe. Wat noordwest is, is ook duidelijk, dat is de kop van Noord-Holland, Alkmaar en ook Vlieland. En wat noord is, is duidelijk. Ik zou Friesland zeker niet noordoost noemen.’’

Maar ervaart het publiek dat ook zo? Paulusma: ,,Het publiek denkt bij noordoost ook niet aan Friesland . . . . denk ik.’’

En vanuit de zuidelijke Randstad, Zeeland? Zeeuws-Vlaanderen bijvoorbeeld, is Friesland dan niet doodgewoon een noordoostelijke provincie? Paulusma: ,,Misschien, ja... ja.... Maar ik denk er zo niet over.’’

Zee doet anders denken

Hoe redelijk is het te beweren dat Vlieland, Terschelling, Harlingen en Workum, maar ook Leeuwarden, in het noordoosten van Nederland liggen? Journalist Sietse van der Hoek, goed bekend in zowel Groningen als Friesland, schreef in 2013 een boek over het verschil in mentaliteit tussen globaal gesproken westelijke en oostelijke Nederlanders. Hij trok een diagonaal door Nederland, van Goes naar Groningen, en meende te kunnen constateren dat de mensen die een connectie hebben met de zee anders denken en zijn dan degenen die meer landinwaarts wonen.

Hij vroeg zich af of de bewoners van de kuststreken van nature een progressieve open society vormen, terwijl de conservatieve mens de beschutting van het hogere binnenland zoekt. Zelfs Groningen rekende hij zo tot het westen. Friesland ten zuidoosten van de lijn Drachten-Lemmer deelde hij hiermee in bij de oostelijke kant. Ook dat thema vertelt een aspect van het windrichtingdenken.

Paraplu of niet

Maar dan gaat het vooral over levensstijl en mentaliteit. Daar hoeven Piet Paulusma, Gerrit Hiemstra en hun collega’s zich niet om te bekreunen. Wat blijft is de vraag of  Friezen een paraplu mee moeten nemen als er regen in het noordoosten van Nederland wordt verwacht. Het hangt er dus ook een beetje van af wie het voorspelt. Met een Zeeuwse weerman/vrouw is het wel verstandig. En is het Piet, dan hoeft het niet.

Laatst gewijzigd op 12-10-2015 om 10:00 uur