Angsten op Terschelling om CO2

Op Terschelling zijn de bewoners tegen gaswinning. Ze zijn ook bang. Door CO2. En vooral door kankerverwerkende amines.

Gaswinning is een populair onderwerp op Terschelling. In een half jaar tijd wordt er op het eiland meer daarover gesproken dan over het weer. Doen Terschellingers over het weer vaak luchthartig, over het gas is dit al helemaal niet meer het geval.

De zorgen over natuur, milieu, veiligheid en volksgezondheid maken het voor de Terschellingers tot een uiterst serieuze zaak. Zelden is er door de eilanders zoveel energie gestoken in het achterhalen van informatie en documentatie als nu over het onderwerp gaswinning.

De posters met de Schop van Lobke laten overduidelijk zien hoe de Terschellingers denken over de plannen van Tulip Oil om op het eiland bij het Hoornse Bos of vlakbij de Noordzeekust gas te winnen. Op Terschelling is de bevolking wel overtuigd.

Maar daarmee is de strijd niet gewonnen, dat weten ze maar al te goed op Terschelling. Reden voor de vereniging GasTvrij Terschelling om op 27 mei massaal naar Den Haag te gaan.

In Den Haag hebben zo'n vijftig eilanders hun hart gelucht, bij het Binnenhof het protestlied 'Lekker laten zitten' geschald en daarna persoonlijk minister Henk Kamp van Economische Zaken overtuigd. Hij wacht tot halverwege 2016 met een besluit over het afgeven van een vergunning.

Alles wordt uit de kast gehaald. Terschelling voelt zich gesterkt door de steun van de Tweede Kamer. Deze heeft minister Kamp opgedragen om de vergunningaanvraag in de ijskast te houden, totdat er nieuwe wetgeving is. Kamp rekent erop dat dit voor het eind van het jaar het geval zal zijn.

,,Maar we willen afstel, niet alleen uitstel’’, zegt woordvoerster Annet van Essen van GasTvrij Terschelling. ,,Er hoort geen gaswinning in kwetsbare natuurgebieden als Terschelling. Met het Terschellings gas kan je Nederland 2,5 dag per jaar van gas voorzien, en dat voor maar 20 jaar. Daar ga je toch niet het kwetsbare Terschellinger natuurgebied voor riskeren.''

,,Het waddengebied is zo bijzonder vanwege de rust, ruimte en natuur. Industriële mijnbouw past daar gewoon niet bij'', is de aanvulling van Arjan Berkhuysen, directeur van de Waddenvereniging. Ike Teuling, energiecampaigner bij Milieudefensie wijst op gevaren: ,,De risico's van de boringen - waarbij Tulip Oil ook nog eens wil gaan fracken – zijn groot: grondwatervervuiling, aardbevingen, industriële infrastructuur. Bovendien is dit gasveld nog eens extra schadelijk voor het klimaat vanwege CO2.''

Adviescommissie

Zelden is er zo een beladen onderwerp op Terschelling als nu gaswinning. Alles is politiek, alles wordt op een goudschaaltje gewogen. De instelling van enkel een eilander adviescommissie heeft zoveel voeten in aarde dat het lijkt op het kiezen van een nieuwe paus.

Deze commissie uit de gemeenschap zou de gemeente adviezen moeten geven over de komende procedures. Uiteindelijk zijn er vijf kandidaten voorgedragen, maar nu zijn er  allerlei voetangels en klemmen. De gemeenteraad heeft de hete aardappel doorgeschoven, om zo eerst meer duidelijkheid te krijgen over de kaders waarbinnen de commissie moet werken.

De gemeente koerst op een brede commissie, opdat er ook nog ruimte is voor tegenspraak. Maar zoiets wordt weer lastiger als de commissie met unanieme adviezen moet komen. Voer voor geschillen dus en ondertussen tikt de tijd.   

Uit de praktijk

Zoveel geduld heeft iemand als Tjeerd Siderius niet. Hij woont in West-Terschelling, maar werkte 32 jaar op een productieplatform op zee. Gaswinning was zijn leven. Gooi er een kwartje in en hij vertelt er alles over, hij wil zijn kennis met anderen delen. 

Al die jaren voelde Siderius zich veilig op zo'n platform, ook al zegt hij dat ,,boren en winnen gevaarlijk is’’. In potentie is er op een platform veel risico met gloeiendhete gasturbines, met pompen voor de injectie van gascondensaat en met agressief vloeibaar CO2. Eenmaal maakte hij een gevreesde blow-out mee, in 1983, op een platform op de Noordzee. Dan ontsnapt het gas of de olie buiten het afsluitsysteem om. In dit geval een gevolg van corrosie in boorpijpen. Met veel geluk kregen ze de zaak onder controle. ,,Maar het kan ook desastreuze gevolgen hebben.’'

Zorgen

Nu loopt hij rond met echte zorgen. Die richten zich vooral op de problemen met de CO2 in het Terschellinger gas. De te winnen gasbel van Terschelling heeft een hoge concentratie CO2, zo’n 14 procent. Dit moet voor het grootste deel worden afgescheiden. Conclusie van Siderius: ,,Dit is smerig gas.’'

,,Er is veel reden tot voorzichtigheid’’, zegt Siderius. Hij heeft de plannen en de vergunningaanvraag van Tulip Oil minutieus bestudeerd. Maar hij is ook op verder onderzoek uitgegaan. Hij wil meer weten dan hij al wist. Anderen moeten dit ook weten, vindt hij. Daarvoor wil hij niet wachten op bijvoorbeeld een adviescommissie van de gemeente. Het brandt bij hem.

Het is voor Siderius duidelijk dat Tulip Oil echt op Terschelling wil gaan boren en het gas ook op het eiland wil behandelen. Dan is het volgens hem essentieel om te weten op welke manier het CO2 wordt afgescheiden.

Tulip Oil laat dit nog in het midden. Dit moet nader worden uitgewerkt in de milieueffectrapportage die nog moet worden gemaakt, verduidelijkt woordvoerder Joost den Dulk. ,,Zo ver zijn we nu nog niet.''

Siderius vreest dat Tulip Oil de enige bestaande methode gaat gebruiken die voor deze schaalgrootte is toe te passen. Dan slaat de schrik hem om het hart. Deze zogeheten MDEA absorptie methode is in het Noorse Mongstad zeer omstreden geworden vanwege kankerverwekkende amines.

Om deze reden werd in Mongstad in 2010 een verwerkingsfabriek voor het afscheiden en opslaan van CO2 stilgelegd. Amines kunnen het milieu vervuilen doordat deeltjes zich met de afgescheiden CO2 als een natte wolk in het milieu verspreiden.

Gevaar voor mens en natuur

Het Noorse instituut voor de Volksgezondheid wijst erop dat vrijgekomen aminen een gevaar kunnen zijn voor de volksgezondheid. Het kan leiden tot mutaties, kanker en aangeboren afwijkingen bij de mens en een giftige invloed op vegetatie, bodem, fauna, het water leven en de ecosystemen. Tot nu toe ontbreekt diepere kennis over hoe de aminen reageren.

De concentratie CO2 in een gasbel, het maakt zoveel verschil. Sommige gasreservoirs zitten keurig op de in gas vereiste 2 procent. Er zijn er gevonden waar de CO2-concentratie nog veel hoger ligt. In een andere put op de Noordzee bij Terschelling, boven de Noordsvaarder, is zelfs rond de 50 procent gemeten.

Hoe hoger de concentratie, hoe lastiger het is. Er zijn eigenlijk twee opties. Of de CO2 gaat na afscheiding de lucht in, of de CO2 gaat terug in de diepere bodems.   
Injectie van CO2 is helemaal niet zo eenvoudig als Tulip Oil zegt. Eigenlijk staat het nog in de kinderschoenen. Zoveel ervaring en onderzoek naar de effecten is er nog niet. Tulip Oil geeft dit zelf overigens ook toe.

Ook al zou injectie haalbaar zijn, dan nog gaat een deel de lucht in. Uit de eerste gasput wordt zo eentiende deel gewonnen. Dit is nodig om in een gaswinput ruimte te maken voor de terugvoer van CO2.

Siderius is geschrokken van de hoeveelheid. Hij heeft zitten rekenen. Als uit een nieuwe put 865.000 kubieke meter gas per dag wordt gewonnen, betekent dit de uitstoot van zo’n 70.000 ton CO2 in de natuur per jaar. ,,Een zo grote uitstoot lijkt me niet acceptabel. Zeker niet nu Terschelling zich inspant voor het milieu en de uitstoot van CO2 wil terugdringen.’'

Deken van CO2

Gaswinning, zo dicht op Terschellinger natuur, het is voor Siderius ondenkbaar. Bij noordelijke winden kan een groot gedeelte van het Hoornse Bos onder een deken van CO2 vallen, vreest hij. Hij grijpt terug op zijn ervaringen in de offshore gaswinning. ,,Het is een natte, zware wolk die vaak direct begint te regenen met achtergebleven natte chemische restanten.’’ Het bevalt hem niks, want de afstand tot het dorp Hoorn is maar 2 kilometer. Alleen als het schone droge CO2 betreft, zal dit snel verwaaien, verduidelijkt Siderius.

Corrosie is een ander belangrijk aspect voor Siderius. Hij wijst erop dat in veel omringende landen is besloten om CO2 injectie te stoppen toen bleek hoe intensief de corrosie van de boorbuizen bleek te zijn door het agressieve pure CO2. Shell heeft om deze reden een opslagproject in Noorwegen gestaakt. 

Siderius vindt dat de risicovolle problematiek met de CO2 in het Terschellinger gas noodzaakt zeer voorzichtig te zijn. Daarover moet vooraf alles duidelijk zijn. Tot die tijd kan er van het verlenen van een vergunning geen sprake zijn, meent hij.

,,Die zorgen vooraf over veiligheid en milieu, die snappen wij’’, beklemtoont Den Dulk. ,,Tulip Oil neemt ze heel erg serieus.’’ Den Dulk verwijst andermaal naar de milieueffectrapportage, op grond daarvan worden definitieve keuzes gemaakt. Of er op land of op zee wordt geboord, waar de gasbehandeling zal plaatsvinden. ,,Wij mogen daar op voorhand geen keuze in bepalen’’, zegt Den Dulk.  

Proces vertraagd

Tulip Oil weet dat het geduld moet hebben met de voorgenomen gaswinning bij Terschelling. ,,Het proces is vertraagd’’, is de droge constatering van Den Dulk. ,,De Tweede Kamer is duidelijk, het is nu aan minister Kamp om de vervolgstappen te zetten.''

Tulip Oil is van plan om in de winter van 2016/2017 een eerste boring bij Terschelling te verrichten. De voorbereidingen gaan voorlopig door, ook al weet men dat het een lastig traject wordt. ,,We doen ons best om de belangen te matchen'', zegt Den Dulk. Succesvoller is Tulip Oil bij het Friese Hemrik waar het gaswinning uit een oude put opnieuw heeft opgestart en op de Noordzee bij IJmuiden. Daar ligt het wat gemakkelijker, daar geen kwetsbare natuur als op Terschelling.

Is er een punt waarop Tulip Oil stopt? Den Dulk haalt het voorbeeld van de gaswinning bij Ameland aan. Daar kostte het de Nederlandse Aardolie Maatschappij uiteindelijk veertien jaar om langs alle klippen te zeilen. ,,Dat gaan wij niet afwachten. Er komt eerder een moment dat je beoordeelt of het wellicht uitzichtloos is.''

Laatst gewijzigd op 24-05-2015 om 10:40 uur