Week van water, want het kan misgaan met dijk
Voor het eerst Week van ons water. Daarom op pad met Wetterskip Fryslân. Op 15 oktober bij het project Waddenzeedijk op Ameland en op 16 oktober bij de dijkverbetering de IJsselmeerdijk bij Lemmer. Want er is een kans dat het fout gaat met de Friese dijken.
Door Bert de Jong
Op de kruin van de dijk kijken de schapen eigenwijs op. Hun bekken staan niet stil. Het groene gras is hun prooi geworden. Ze hebben hier de mooiste plek, hoog en droog. En vooral aantrekkelijk, met uitzicht op het water van het IJsselmeer.
Oh zeker, geen klagen, de dijk is een heerlijkheid. Het gras is onder handbereik en het is zalig om in het zonnetje tegen de dijk aan te liggen. Nou ja, een beetje zeuren dan, het is altijd weer een lastige klim om ruim twee meter hoger te komen en van het mooiste uitzicht te genieten.
Dat water daar beneden aan de dijk is soms een gevaar. Niet dat deze ooien zich daar zorgen over maken, overigens, maar toch. Normaal zit het water ’s winters op een peil van -40 NAP en ’s zomers op -20 NAP. Dan grazen de schapen vrijelijk op de weiden onder aan de dijk. Maar bij een flinke storm kruipt het water tegen de dijk aan. Oppassen geblazen dus.
Hun boer weet dat. Durk van der Werf past goed op ze. Daarom haalt hij de kudde in de diepe herfst en ’s winters naar de hoger gelegen zandgronden van Gaasterland. Anders grazen ze in het water, als ze niet op de veilige dijk staan.
Beukend water
Soms kan het spoken daar aan de dijk, weet Van der Werf. Bij een flinke zuidwesterstorm beukt het water flink tegen de groene kering. Dan wil een boer niets anders dan zijn schaapjes op het droge hebben. ,,Op syn slimst hienen wy hjir in meter wetter op it lân stean.’'
Zijn boerderij staat veilig binnen de IJsselmeerdijk vlakbij het monumentale stoomgemaal van Tacozijl. Maar het water aan de andere kant is soms een gevaar. Niet dat boer Van der Werf zich daar zorgen over maakt, maar toch.
De dijk heeft een hoogte van 3,50 meter boven het waterpeil. Hij ligt als een machtige kering tussen het IJsselmeerwater en de groene weilanden. Maar bij een zware zuidwesterstorm stuwt het water hoog op. Dan komt het peil in de baai van Lemmer gemakkelijk een of twee meter hoger. Opletten dus.
Wetterskip Fryslân weet dit. Sterker, ze weten ook hoe het kan gaan als er zeer zware storm uit het zuidwesten over het land trekt. Alles kunnen ze berekenen, zelfs weten ze wat er gebeurt als er een orkaan over het IJsselmeer raast. Alle risico’s zijn in kaart gebracht.
Zo erg zelfs, dat ze nu weten dat er een risico is dat de dijk tussen Lemmer en Sondel doorbreekt. Het is een klein risico, maar de bestuurders van zo’n waterschap willen dat niet lopen. Wetterskip Fryslân kan de mensen in deze polders zo snel niet naar hoger gelegen oorden evacueren.
De bevolking weet zich veilig. Niemand die twijfelt aan de sterkte van de dijk langs het IJsselmeer. Hij is robuust, ook al zijn er muizen die er gaten in graven. Maar in Den Haag willen regering en parlement een veilig bestaan achter die dijk garanderen. Daarom nemen zij met niet minder genoegen dan een risico van een dijkdoorbraak van eens in de vierduizend jaar.
Alle risico’s zijn te berekenen: een storm met orkaankracht, de extra complicaties door de windrichting, de gevolgen van de klimaatverandering, de zeespiegelrijzing, noem het maar op. De computer wijst daarna uit wat nodig is om toch de veiligheid te garanderen.
Extra laag klei
Die robuuste dijk bij Lemmer, vlakbij het D.F. Woudagemaal dat in staat is om in een paar dagen tijd het Tsjûkemar leeg te pompen, kan de Friese bevolking niet beloven stand te houden als het echt spookt op het IJsselmeer. Dus daarom komt er nu een meter dikke laag klei op. Dan is ie de komende vijftig jaar op volledige sterkte en is het risico daarna dat het misschien eens in de vierduizend jaar misgaat.
Het is de klei van Kimswerd die deze dijk nog sterker zal maken. Bij het geboortedorp van Grutte Pier wordt klei afgegraven om nieuwe natuur te creëren. Elke vijf minuten vertrekt er een vrachtwagen met klei naar Lemmer. Elke dag zijn er 150 ritten met grote vrachtwagencombinaties. Ze stoppen pas in 2017, als er 200.000 kubieke meter klei is vervoerd.
De klei van Grutte Pier is speciale klei. Moeilijk ergens anders te vinden, zegt dijkenbouwer Van der Meer uit Scharnegoutum. Dit komt omdat moet worden voldaan aan de strenge eisen die worden gesteld in de categorieklasse 2. Even wat uit het nabije IJsselmeer halen, het is geen optie.
Zo moet de klei een juist luthumgehalte hebben. ,,Dat zegt iets over voldoende vettigheid'', legt manager Peter van der Starre van Wetterskip Fryslân uit. Met minder neemt het waterschap geen genoegen. ,,Pas dan heb je een sterke dijk.’'
Uit 1775: 't Water 74 duimen boven de Peil
Lemmer, den 19en November. ’s Nagts tusschen den 14 en 15 deezen, hebben wij alhier met den Storm uit don Noordwesten zo een volle Zee gehad, dat ’t water bij Menschen geheugen alhier zo hoog niet is geweest, het heeft 74 duimen boven de Peil gestaaan, verschelde Inwoners van deze plaats hebben ’t water 3 en een tweede voet in hunne woningen gehad, waar door men genoodzaakt is geweest met haar Vrouw en Kinderen meest naakt uitdezelfde te redden, in het Chergers Huisje op de Haven heeft het water 17 duimen hoog gestaan, de Zeedijk bewesten deze Haven heeft op verscheidene plaatzen in groot gevaar geweest om door te breken, waardoor hier alles in de grootste Consternatie was; egter zijn wij door de goede Orders en door de vigelantie der Ingezetenen met het spoedig aanbrengen van Zeilen, Steenen, Stroo, Planken, Masten en andere Materialen om de reeds wegscheurende Dijken te stoppen, door Gods hulpe voor Innundatie bevrijd en in het zogenaamde Omland beoosten deze Haven alwaar drie Boersplaatzen staan, heeft ‘t Water 10 a 11 voeten hoog geweest, waardoor deze Menschen hun Vee meest in het Water zijn versmoord; en hebben zelfs hun Leven op ’t Hooy moeten salveeren. De eilanden Wieringen, Marken, Urk en Schokland werden geheel overspoeld.
Laatst gewijzigd op 14-10-2015 om 12:30 uur
