Nieuwe boetes: minister stimuleert zwartrijden 

De boete voor zwartrijden in het openbaar vervoer gaat volgend jaar weer omhoog. In het wegverkeer helpt zo'n verhoging doorgaans wel wat. In trein en bus zal de pakkans alleen nog maar afnemen.  

Het treinreisje van Leeuwarden Camminghaburen naar het Leeuwarder hoofdstation kost €2,20. Wie vergeet in te checken en wordt betrapt, is € 47,20 kwijt. Maar ik had mazzel, toen ik voor het eerst in m'n leven zwart reisde. Per ongeluk. Heus. Eerlijk waar. Arriva genoot mijn klandizie nadat ik de auto had afgeleverd bij een garage nabij het station in de buitenwijk. Even met de trein naar de stad, en daar op de bus naar huis. Op het perron trilde de mobiel: de garage, voor een laatste vraag. En daar stopte de boemel ook al. 

Tussen uit- en instappers, luisterend en pratend, wrong ik me de trein in. Bij het optrekken schoot me te binnen dat het inchecken er bij was gebleven. Poep! Als er nu controle kwam, zou ik naast de ritprijs een verhoging van € 35 plus een tientje administratiekosten moeten betalen. Nou ja, denkt de mens dan gelaten, eigen schuld, dikke bult. Gelukkig bleef de rit op het laatste stukje vanuit Groningen verstoken van conducteur of controleteam. Opluchting. 

De boete was natuurlijk in geld uitgedrukt buiten elke verhouding geweest. Een minder gelaten mens wordt dan ook kwaad. De parkeercontroleurs in Leeuwarden kunnen hiervan meespreken. Hebben ze net een bon van €58 achter de ruitenwisser geschoven, komt de chauffeur verhit aanrennen. Twee minuten te laat. Maar controleurs zijn bijna altijd met z'n tweeën. Dan ziet zelfs de minst gelaten mens in dat schreeuwen en dreigen met de boze vuist een beetje zinloos is. 

De rechtszaak bijwonen vanuit een rolstoel 

Conducteurs zijn meestal alleen. Ook in de late uren, ook in vrijwel lege treinen, ook als zij vrouw zijn. Betrapping levert dan niet alleen de betrapte een probleem op, maar ook de betrapper. De heetgebakerde zwartrijder, door de ervaren OV-medewerkers van tien meter afstand te herkennen, doen hen spontaan overwegen het deze keer bij een waarschuwing te laten. Pakken zij door, dan accepteren ze het risico de rechtszaak tegen de overtreder te moeten bijwonen vanuit een rolstoel, omgeven door hartelijke maar gefrustreerde collega's. 

De boete gaat per april 2016 omhoog van €35 naar €50, de bijbehorende administratiekosten stijgen met de helft tot €15. In procenten zijn dit forse aanpassingen. In euro's niet, gegeven het voornemen van de minister in juli om de boete te verdubbelen naar €70. Juist het toenemend geweld tegen personeel in het openbaar vervoer deed haar opvolgster besluiten wat in te binden. Immers: 60 procent van al het geweld wordt gepleegd door betrapte zwartrijders. 

Voor hardnekkige types liggen er wel zwaardere straffen klaar: tot €260, en als het echt de pan uitgiert een detentie. Maar deze sancties worden weinig toegepast. Omdat de echte diehards op enig moment verstandig worden? Was het maar waar. Zij laten zich leiden door de pakkans, en die is laag. In drukke spitstreinen op relatief korte trajecten valt er statistisch gezien heel wat te besparen op de reiskosten. En word je eens per jaar gesnapt, dan blijf je nog ruim in de plus, qua eigen huishoudboekje.  

De perroncontroleur keek argwanend 

Tot eind jaren zestig waren perrons afgesloten met een hek en een hokje met een loket en een controleur die even je treinkaartje wilde zien. Wegbrengers en ophalers konden voor een dubbeltje een perronkaartje kopen of uit een automaat trekken. Waarbij de perroncontroleur argwanend bleef kijken of de eigenaar niet alsnog in de trein stapte. Elektronische poortjes vervangen nu deze functionaris op ruim veertig treinstations, hoofdzakelijk in de Randstad en het midden van het land. 

Dit verplichte inchecken zal veel zwartrijders op deze locaties weren. Maar ze vormen slechts 10 procent van de 408 Nederlandse stations – keus genoeg nog voor de potentiële overtreder. En deze maalt niet om zo'n met twee tientjes verhoogde boete. Net als in het wegverkeer laat hij zich minder leiden door de mogelijke straf dan door de pakkans. Deze is ook bij de autobestuurder en motorrijder van vaak veel groter belang dan wat hem of haar boven het hoofd hangt bij eventuele betrapping. 

Naast de objectieve pakkans, een algemeen gevoel over de mogelijkheid dat men ooit wordt gesnapt en dus een favoriet onderwerp op verjaardagsfeestjes, bestaat er de subjectieve pakkans. Dit is het gevoel tijdens de echte overtreding, op die plaats, op dat moment. En dus rijdt hij 's nachts op de verlaten kruising toch nog door rood, waar hij zulks overdag niet zou wagen. En dus stapt die breedgeschouderde eikel 's avonds laat zwart in het boemeltje.  

Alleen een boete van €1000 op elke overtreding, op de weg en in het openbaar vervoer, plus intensieve controle, zal echt effect hebben. Ik kruip dan niet meer met drie pilsjes te veel op achter het stuur, ook al heb ik in 46 jaar autorijden nooit hoeven blazen en koester ik mijn ongefundeerde subjectieve pakkans van nul-komma-nul. Aan de andere kant: voor een treinritje van €2,20 zou ik een boete van €1000 wel zo idioot vinden, dat het me spijt dat ik geen breedgeschouderd eikel ben.  

Wat de minister nu bereikt is dat conducteurs en buschauffeurs, uit terechte vrees voor nog meer heibel in coupé en bus door nog kwaaiere types wegens nog hogere boetes, nog minder boetes uitschrijven. Proficiat. 

Laatst gewijzigd op 27-11-2015 om 12:03 uur