Waarom werkgevers opgewekt discrimineren

Nederlanders discrimineren. Net als andere naties. We weten dat het niet zo hoort, maar doen het dagelijks. Werkgevers zelfs bewust en opgewekt.

Het rapport van de VN-commissie over discriminatie in Nederland stemt somber. Niet eens omdat het allemaal zo verschrikkelijk ernstig is. Vooral de nogal laconieke houding van de meeste landgenoten, blanke en goed opgeleide mannen en vrouwen voorop, maakt droevig. Het valt heus wel een beetje mee, hoor, stralen zij uit. Met de immer lachende Mark Rutte voorop. Wij zijn immers een beschaafd en tolerant volk? Nou dan.

Het jaarlijkse VN-rapport begint nog positief. De rapporteurs zijn blij met verbeterde maatregelen die discriminatie moeten tegengaan. Deze zijn goed voor anderhalve regel met 'chapeau'. Daarna begint de ellende. In het publieke domein, bij de politie, op scholen, bij de overheid, in de horeca, en natuurlijk wanneer het gaat om Zwarte Piet, al wordt Sints knecht nergens met name genoemd. Overal is er sprake van bewuste of wellicht onbewuste discriminatie.

Eén groep valt op in het rapport. Dat zijn de werkgevers. De commissie blijft bezorgd over de relatief hoge werkloosheid onder etnische minderheden. In het bijzonder onder jongeren en vrouwen. Ook wordt vastgesteld dat zelfs hoog opgeleide jonge migranten moeite hebben om een baan te vinden. Er is sprake, zo wordt geschreven, van frequente discriminatie op grond van ras, nationaliteit of religie bij het werven en selecteren door werkgevers en uitzendbureaus. De overheid moet hier tegen optreden.

Even wat cijfers van het CBS. Nederland kende eind vorig jaar onder autochtonen een werkloosheid van 6,8 procent. Deze beroepsbevolking, met een Nederlandse vader en moeder, telde 6,5 procent werkloze mannen en 7,2 procent werkloze vrouwen. Onder niet-westerse allochtonen, met tenminste één in het buitenland geboren ouder, was 17,6 procent van de mannen en 19,8 procent van de vrouwen werkloos.

Uitschieters in negatieve zin zijn de werkloze mannen met een Antilliaanse of Arubaanse achtergrond: 22,3 procent. Gevolgd door Marokkanen (18,8 procent) en Turken (14,7 procent). Bij de vrouwen is de werkloosheid het hoogst bij een Marokkaanse herkomst (24,6 procent), de Antillen of Aruba (20,6 procent) en Turkije (20,4 procent). Volstrekt logisch is dan de constatering in andere CBS-lijstjes dat deze groepen ook zeer hoog scoren onder de ontvangers van een vaak langdurige bijstandsuitkering.

Ahmed Razali in plaats van Jan-Willem Kelder

Waarom zitten zo veel Antillianen, Arubanen, Marokkanen en Turken werkeloos thuis? De meest praktische manier om geen baan te krijgen is niet te solliciteren. Of dit wel te proberen, maar zonder over de vereiste diploma's of vaardigheden te beschikken. Toch zit ook een deel met de juiste papieren langdurig thuis, omdat werkgevers discrimineren. Foute nationaliteit, fout geslacht, fout geloof, foute leeftijd. Zelfs al een foute naam achterop de envelop, Ahmed Razali in plaats van Jan-Willem Kelder, kan voldoende zijn om het epistel ongeopend op de stapel 'Afwijzen' te gooien.

Afschuwelijk! En tegen de Grondwet! En dom, want je haalt misschien een gouden greep door de versnipperaar! Allemaal waar. Maar nu de andere kant.

Een werkgever zoekt altijd, het is een natuurwet en zijn verantwoordelijkheid, iemand die goed in het bestaande team past. Dit is dan ook de meest gebruikte smoes in het beleefde afwijzingsbriefje aan alle sollicitanten die voor niks hun best deden: ,,U voldoet in principe aan onze voorwaarden, maar wij hebben de keus laten vallen op een kandidaat die beter in het bestaande team lijkt te passen.'' Op het oog een flauwe dooddoener waar geen weerwoord op mogelijk is. Maar het kan ook gewoon waar zijn.

De aannemer met negen Friestalige werknemers, allemaal mannen tussen de dertig en vijftig jaar, ziet een 21-jarige Marokkaanse moslima uit Venlo die de timmeropleiding met goed gevolg heeft doorlopen, mogelijk helemaal niet zitten als nieuwe kracht. Omdat ze vrouw is. Of omdat ze moslima is. Of omdat uit Venlo komt. Of omdat ze nog maar 21 is. Maar voor hetzelfde geld prefereert hij een 21-jarige Marokkaanse moslima uit Venlo boven de veertigjarige gereformeerde timmerman uit Zweins. Omdat ze een vrouw is, of omdat ze uit Venlo komt, of omdat ze moslima is, of omdat ze nog maar 21 is. Welkom, meiske!

Volgens de wet discrimineert hij in alle gevallen. En totaal begrijpelijk. De aannemer gaat een langdurige relatie aan met de nieuwe kracht. Ook al is het eenjarige contract nu gangbaarder dan de vroegere vaste aanstelling inclusief proeftijd, de nieuweling moet in het team passen. Qua vaardigheden, vanzelfsprekend, maar ook qua leeftijdsopbouw van het hele personeel, en om het deftig te zeggen ook in sociaal en cultureel opzicht. Gaat het mis met de interactie, tijdens het werk of in de kantine, dan heeft de werkgever een probleem. En als het onvoldoende is voor verbreking van het contract, lees: ontslag, duurt dat probleem een vol jaar.

Het verhindert de voortijdige versnipperaar

Terug naar het VN-rapport. De schrijvers bevelen een reeks maatregelen aan. Ten eerste: het invoeren van geanonimiseerde CV's. Niks geen  Ahmed Razali of Jan-Willem Kelder meer in de sollicitatiebrief of buiten op de envelop. Gewoon NN, of een nummertje. Het zou de voortijdige versnipperaar verhinderen. Maar dat is baarlijke nonsens. Als Ahmed door de personeelschef wordt opgeroepen voor een gesprek, is al binnen vijf minuten vastgesteld dat hij een 21-jarige Turkse moslim uit Terneuzen is. Waarop de oude voorkeuren of antipathieën weer meespelen, met hartelijk dank voor uw komst, en u hoort nog van ons.

Een tweede aanbeveling van de VN is even fraai als vaag. Ga na welke huidige obstakels voor jonge leden van minderheidsgroepen hun toegang tot de arbeidsmarkt versperren, en ontwikkel specifieke maatregelen, lange-termijnbeleid en strategieën met doelmatige controle en evaluatie, en voorzie hen van training en taalvaardigheid om hun kansen te vergroten. Allemaal prachtig, maar dat zijn taken voor de overheid. Niet voor de werkgever.

Tot slot wil de commissie dat werkgevers en uitzendbureaus die discrimineren adequaat en effectief worden gestraft. Tuurlijk. En ik wil dat het kabinet zorgt voor elke dag mooi weer. Werkgevers zijn namelijk alleen te straffen als zij luid en duidelijk tegen de sollicitant zeggen: ,,Je voldoet perfect aan alle vereisten. Maar ik wil je niet in mijn bedrijf, want je bent een vrouw, en 63 jaar, en joods, en lesbisch.''

Dat zegt een werkgever van z'n lang zal-ie leven niet hardop tegen de kandidaat. Wel 's middags bij de koffie tegen zijn collega's, en 's avonds in het grand café tegen zijn vrienden. Afschuwelijk, en strafbaar, en dom. Maar als ik hem hoor, zal ik er nogal laconiek op reageren.

Laatst gewijzigd op 04-09-2015 om 09:43 uur