‘Europees Migratiebeleid totaal failliet’

Ook het nieuwe actieplan om de illegale migratiestroom  naar Europa in te dammen, dat in Brussel is bedacht en door Den Haag wordt omarmd, lost niets op. Het beleid is juist onderdeel van het probleem, zegt de uit Bolsward afkomstige hoogleraar Hein de Haas.

Bolswarder Hein de Haas waarschuwt dat Europa zijn migratiebeleid afstemt op een aantal misvattingen over vluchtelingenstromen. Het antwoord dat Europa probeert te vinden op de rampen met bootvluchtelingen ,,leidt er alleen maar toe dat mensen heel veel geld kwijt zijn, dat je een enorme markt creëert voor smokkel en dat veel mensen sterven in hun poging de Sahara en de Middellandse Zee over te steken”. 

Hein de Haas – zoon van de in Bolsward niet geheel onbekende voormalig aardrijkskundeleraar en wethouder Stef de Haas – weet waarover hij het heeft. Hij is misschien wel de meest vooraanstaande migratiedeskundige in Europa. Zo is hij co-directeur van het Migratie Instituut in het academisch ‘Walhalla’ Oxford, doceert hij migratietheorie aan de Universiteit Maastricht en is hij vanaf deze zomer hoogleraar migratiesociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn onderzoek richt zich vooral op de relatie tussen migratie, ontwikkeling en globalisering.

In november 2011 sprak ik hem in zijn geboortestad en toonde hij zich verbaasd over de ontwikkeling van Nederland tot een samenleving met racistische trekjes. Migratie, zo luidt zijn stelling, is niet meer weg te denken uit een rijke, open samenleving als de onze. Daarom gaat het debat ook niet over immigratie en integratie, maar over onszelf. ,,Het debat dient politieke doelen die niets met immigratie te maken hebben”, aldus De Haas.

,,Bij immigratie gaat het voornamelijk om economische factoren. It’s the economy, stupid! Immigranten zijn geen wanhopige gelukszoekers, ze komen naar Europa voor banen. Maar niet in aantallen waar een grote dreiging van uitgaat. Wil je ze echt tegenhouden, dan moet je uit de Unie stappen en de internationale mensenrechtenverdragen opzeggen.”  
Het is de Wilders-optie, waarvan De Haas zegt: ,,Je mag natuurlijk best vinden dat immigratie moet worden stopgezet en er een hek om Nederland moet komen. Maar dan moet je ook accepteren dat je je buiten de internationale rechtsorde plaatst en dat Nederland veel minder welvarend wordt. Kansloos, lijkt me.”

De Haas heeft veel onderzoek gedaan naar de invloed van beleid op migratieprocessen en zijn scepsis daarover is alleen maar gegroeid. De meeste migratiestromen doen zich voor als gevolg van conflicten en van verschillen in vraag en aanbod en beloning van arbeid en gaan van het platteland naar de stad en van relatief arme naar relatief rijke landen. Dat is historisch gezien altijd zo geweest en daarop heeft beleid niet zo veel invloed.

In de visie van de Bolswarder hoeft het niet zo te zijn dat de migratiestromen altijd van Afrika, Azië en het Midden-Oosten naar Europa en andere westerse landen zullen blijven gaan. ,,Er kan best een moment in de geschiedenis komen dat het andersom gaat. Weliswaar is de hegemonie van het Westen de afgelopen twee eeuwen onbetwistbaar geweest, maar die loopt nu ten einde.” Hij verwerpt dan ook de gedachte, die met name rechtse politici omarmen, dat migranten komen voor de sociale zekerheid – de welfare magnet – omdat die nooit is aangetoond. 

Misvattingen

Uit een interview met Marc Leijendekker in NRC Handelsblad van zaterdag 16 mei 2015 blijkt dat de recente rampen met bootvluchtelingen op de Middellandse Zee niet of nauwelijks invloed hebben op de opvattingen van De Haas. Het nieuwe Europese actieplan, dat is gericht op verplichte spreiding van vluchtelingen over Europa en bestrijding van illegale migratie, is volgens hem gebaseerd op een tweetal tamelijk ernstige misvattingen: de gedachte dat strengere controle en dat economische groei in de landen van herkomst zouden leiden tot minder migranten. 

Volgens De Haas hebben beperkende maatregelen helemaal niet minder migratie tot gevolg; je onderbreekt er alleen maar de natuurlijke circulatie van migratie mee: Wie er al is gaat niet meer weg, ook al zou hij dat willen, uit angst nooit meer terug te kunnen komen en wie binnen probeert te komen, wil blijven. In de afgelopen halve eeuw zijn er zeker drie momenten geweest waarop beperkingen hebben geleid tot meer permanente migratie naar en minder terugkeer uit Europa: de oliecrisis in 1973, de visumplicht die Spanje en Italië begin jaren negentig instelden voor Noord-Afrikanen en de geleidelijke uitbreiding van de Europese Unie. De gedachte dat iedereen komt als je de grenzen openstelt wordt ook niet gestaafd door de geschiedenis. 

Over het misverstand dat migratie minder wordt als het beter gaat in de landen van herkomst, zegt De Haas: ,,Migratie over lange afstanden vergt een hoop middelen, zoals geld, kennis, contacten. Als je arm bent heb je die niet. De meeste armen migreren binnen Afrika of naar de Golfregio. Wie wat rijker en beter opgeleid is, probeert naar Europa, Noord-Amerika en tegenwoordig ook China te gaan. Migratie heeft te maken met ambities. Daarom zijn het meestal de relatief welgestelden die emigreren. Economische groei leidt aanvankelijk juist tot meer emigratie. Daarom begint de emigratie uit landen als Indonesië, Nigeria en Ethiopië nu pas goed op gang te komen.”   

Een hoop lijden

Wat is het advies aan Brussel? De Haas: ,,Realiseer je dat 25 jaar grenscontroles en visumplicht niets hebben opgeleverd. Behalve meer permanente vestiging van migranten, een grote afhankelijkheid van mensensmokkel, een hoop lijden en mensen die aan de grens sterven. Dat beleid is totaal failliet. (…) Opvang van de bootvluchtelingen is een coördinatieprobleem. Je kunt mij niet wijsmaken dat het rijkste economische blok ter wereld dit niet aankan. Voorkom dat vluchtelingen in een gammel bootje de zee over moeten steken. We hebben het hier overigens niet over gigantische aantallen. Jaarlijks komen er circa 2,5 miljoen legale migranten naar de Europese Unie. Het aantal bootvluchtelingen is hier slechts een fractie van. (…) Mensensmokkel is een reactie op grenscontroles, niet de oorzaak van migratie. Je moet in Europa toe naar een soepeler migratiebeleid. Dan zal ook de circulatiebereidheid toenemen. Toegang tot de sociale zekerheid kun je gefaseerd geven. Met het huidige beleid zal je dit probleem nooit oplossen. Het beleid is juist onderdeel van het probleem.”

Laatst gewijzigd op 17-05-2015 om 20:20 uur