Zonder visie werkt innovatie niet

Innovatie overlaten aan de private sector werkt niet. De zuivelcampus van Leeuwarden is het bewijs. Het kan anders.

Een land heeft een visie nodig, een visie waar het heen wil. Dit is zo’n beetje de boodschap van de Amerikaanse econoom Mariana Mazzucato. Het is een gedachte die tegenovergesteld is aan die van het huidige kabinet. Premier Mark Rutte gaat er prat juist geen grote visie te hebben en veel opiniemakers lijken dat een opluchting te vinden. Ten opzichte van wat, vraag je je onwillekeurig af

Mazzucato haalt in VPRO’s  Tegenlicht de voorbeelden aan van John F. Kennedy met de aankondiging van de reis naar de maan. Een doel dat zoveel sectoren van de industrie een richting gaf, dat het tienduizenden banen creëerde. Of Denemarken waar de overheid vaststelde af te willen van fossiele brandstoffen, waardoor tal van industrieën floreren en het land voorop loopt in de ontwikkeling van windenergie.

De boodschap is duidelijk, innovatie alleen overlaten aan de private sector werkt niet. Ook niet met overheidssteun, zoals het topsectorenbeleid. Een fraai voorbeeld hiervan is de zuivelcampus van Leeuwarden. Innovatie staat hoog in het vaandel en ook duurzaamheid. Maar het is te vaag.

Productieverhoging

Het leidt tot een proefboerderij die toch vooral inzet op productieverhoging. Eerdere pleidooien om bijvoorbeeld de biologische veehouderij een steun in de rug te geven, werden door de toenmalige rector van de Wageningse universiteit geringschattend van de hand gewezen. ,,Daar voeden we de wereld niet mee,’’ was het argument.

Nu de productieverhoging een doodlopende weg blijkt, is het volstrekt onduidelijk hoe de zuivelcampus verder moet. Als de overheid - hier had de provincie best het voortouw mogen nemen - duidelijke en achteraf meetbare  doelen had gesteld, waarvan niet alleen de zuivelindustrie zou kunnen profiteren, zou de campus een internationaal voorbeeld kunnen worden. Waar tal van andere bedrijven weer van kunnen profiteren.

Deense aanpak

Het voordeel van de Deense aanpak is ook, dat neuzen allemaal dezelfde kant uitstaan. Als een land inzet op vervanging van de fossiele brandstofeconomie door een duurzame, hoef je ook niet met lagere overheden eindeloos te palaveren over windmolenparken. Ze komen er gewoon, want het is rijksoverheidsbeleid.

Natuurlijk zoekt men manieren om het omwonenden niet lastig te maken, maar dat hoeft niet in rokerige zaaltjes met irrationele tegenstanders besproken te worden. Inmiddels presteert Denemarken het nu al om voor ruim 50 procent van de energiebehoefte uit wind- en zonne-energie te halen. Terwijl in Nederland de ontwikkeling een povere 14 procent in 2016 mogelijk maakt.

Rol overheid

Uit Tegenlicht blijkt eveneens hoe belangrijk de rol van de overheid is. De meeste innovaties komen uit de koker van met publieke gelden gefinancierde universiteiten. Bedrijven profiteren ervan, maar de baten vloeien niet terug in de staatskas. Ook hier in doet Denemarken het beter. Helaas is dit pleidooi van Mazzucato bij de VVD-bewindslieden aan dovemansoren gericht. Daar geld slechts het achterhaalde adagio dat de overheid kleiner moet en de vrije markt de problemen zal oplossen.

Het poldermodel is wellicht minder geschikt voor echte visies. Je komt er niet uit, als iedereen zijn zegje mag doen. Zeker niet met de invloed van lobbyisten van grote industrieën, die geen direct belang hebben bij overheidsbemoeienis. Het resultaat is uiteindelijk een zieltogend innovatiebeleid op alle fronten.

Daarom is het pleidooi op zijn plaats dat de overheid zijn sturende rol weer waar gaat maken. Niet zozeer vanuit een vaag maakbaarheidsideaal, maar vanuit een concreet te meten doel dat achteraf te controleren valt. Daar kan die overheid zelf van profiteren en het bedrijfsleven kan er eveneens op floreren. Om dit waar te maken moeten we wachten op een nieuw kabinet met partijen die het vrije marktdenken achter zich hebben gelaten en dat zit er vooralsnog niet in.

Laatst gewijzigd op 26-10-2015 om 21:38 uur