Friese identiteit door kaatsen, maar vooral door SC Heerenveen

In het voetbalstadion klinkt het Fries volkslied. De voetballers van SC Heerenveen zijn gehuld in de Friese vlag. Fries nationalisme en sport gaan samen, tot op hoog niveau. Zo zorgt sport voor culturele identiteit.

Sport verbindt. En in Friesland geldt het in het bijzonder. Er wordt een identiteit aan ontleend. Traditionele sporten als kaatsen, fierljeppen, schaatsen en skûtsjesilen smelten samen met cultureel nationalisme.

De Friese vlag wappert fier bij de wereldkampioenschappen schaatsen in de ijstempel Thialf in Heerenveen. Het mondiale gebeuren is daarmee ook vooral een Fries feestje. Hetzelfde gebeurt bij de PC in Franeker, de jaarlijkse hoogtijdag van het kaatsen. Maar in dit geval is het gebeuren klein van schaal en ook echt een Fries feestje.

Saamhorigheid

In beide gevallen wordt de Friese saamhorigheid en eigen uniciteit onderstreept. De sporters staan centraal, maar het zijn de toeschouwers die zich door de sport verbonden voelen. Sport heeft zo een grote invloed op identificatieprocessen. Normen en waarden worden zo bepaald.

Het ‘pompeblêd’ is symbool geworden voor SC Heerenveen. Spelers uit alle windstreken staan in het Abe Lenstra-stadion op het veld, maar zij drukken het Friese symbool aan hun hart. Althans, zo voelen de supporters dat.

Volkslied

Met het tijdens elke wedstrijd weer laten klinken van het Fries volkslied verenigt SC Heerenveen Friezen uit de hele provincie. Behalve in Leeuwarden. Als reactie gebeurt daar juist het omgekeerde. De voetbalschare van SC Cambuur zingt veel liever het Wilhelmus en koopt stickers met daarop de tekst ‘Anti-Fries’.

Wie denkt aan schaatsen, die denkt aan Friesland. Met de heroïek van Elfstedentochten en de Friese successen van schaatsers als Atje Keulen-Deelstra, Hilbert van der Duim, Rintje Ritsma en Sven Kramer is de nationale cultuur gevoed door regionale authenticiteit.

Eigen sportcultuur

Het is onmiskenbaar: Friesland kent een eigen sportcultuur. Friese sportieve tradities hebben een sterke invloed uitgeoefend op de ontwikkeling van sport in Nederland. Kijk naar het schaatsen. En in het fierljeppen, het kaatsen, het Fries dammen en het skûtsjesilen toont zich de Friese eigenzinnigheid. In reclame en promotie van dit landsdeel werkt het nog altijd goed. De Friezen zelf, maar ook de buitenstaanders zien het als onderdeel van de Friese identiteit.

Is het elders ook zo? In Vlaanderen geldt het veldrijden als de meest eigen sport. In Wales het Welsh Football. Toch is het moeilijk om regionale identiteit hoog te houden. Phil Dine van de Nationale University of Galway deed onderzoek in onder andere Bretagne. En hij zag dat in de sterk gecentraliseerde Franse eenheidscultuur slechts met grote moeite in de eigen Bretonse sportieve tradities levend bleven.

Erfgoed

Officieel horen in Friesland het kaatsen, fierljeppen, skûtsjesilen en Fries dammen tot het Friese erfgoed. Maar dat is naar de letter. Het valt en staat vooral met hoe mensen zelf er mee omgaan. Meer inwoners van Friesland ontlenen een Fries gevoel aan SC Heerenveen, vooral als ze luidkeels het Fries volkslied meezingen op de tribunes van het Abe Lenstrastadion.  

De bestuurders van SC Heerenveen voelden lang geleden onder aanvoering van toenmalig voorzitter Riemer van der Velde al de drang om eigen identiteit duidelijk te maken. Het ‘pompeblêdeshirt’ voorziet precies in die behoefte. Het is het creëren van saamhorigheid met allerlei regionale symboliek.

Nationalisme

Decennia later, overheerst wereldwijd in het publieke debat het identiteitsvraagstuk. Van ‘America first’ tot ‘Beleave in Britain’, het geeft stof tot nadenken. Joep Leerssen, een internationale autoriteit op het gebied van nationalisme-onderzoek, weet dat sport een grote rol speelt in het cultiveren van nationalisme. Het ‘pompeblêdeshirt’ doet zo elk weekeinde op televisie zijn werk.

Laatst gewijzigd op 07-02-2017 om 22:09 uur